E-mentor logo
EN
Przypisy

1 Politechnika Poznańska, http://www2.put.poznan.pl/, [08.12.2009].

2 K.S. Blackney, Content Management Systems: Panacea or Pandora's Box, http://www.educause.edu/Resources/ContentManagementSystemsPanace/155383, [08.12.2009].

3 W. Powell, Ch. Gill, Web Content Management Systems In Higher Education, http://net.educause.edu/ir/library/pdf/eqm0325.pdf, [08.12.2009].

4 G. Quiang, L. White, Ch. Hesse, M. Buchner, M. Mehregany, Roadmap for a Departamental Web Site, http://www.educause.edu/EDUCAUSE+Quarterly/EDUCAUSEQuarterlyMagazineVolum/RoadmapforaDepartmentalWebSite/157353, [08.12.2009].

5 Tamże.

6 F. Miller, C. Celch, R. Lindquist, Improving Web Usability with a Content Management System, http://www.educause.edu/Resources/ImprovingWebUsabilitywithaCont/162172, [08.12.2009].

7 N. Gerber, L. Merker, Tackling the Problem of Repurposing Web Content, http://www.educause.edu/EDUCAUSE+Quarterly/EDUCAUSEQuarterlyMagazineVolum/TacklingtheProblemofRepurposin/162518, [08.12.2009].

8 UC Davis: Web Content Management Initiative, http://cms.ucdavis.edu/, [08.12.2009].

9 Content Management Requirements Toolkit, Step Two Designs Pty Ltd, http://www.steptwo.com.au/products/toolkit, 2004, [08.12.2009].

10 J. Robertson, How to evaluate a content management system, Step Two Design Pty Ltd, styczeń 2002, http://www.steptwo.com.au/papers/kmc_evaluate; J. Robertson, Top 10 mistakes when selecting a CMS, Step Two Design Pty Ltd, grudzień 2006, http://www.steptwo.com.au/papers/kmc_selectionmistakes; J. Robertson, 11 usability principles for CMS products, Step Two Designs Pty Ltd, maj 2007, http://www.steptwo.com.au/papers/kmc_usabilitycms/index.html, [08.12.2009].

11 OmniUpdate, http://omniupdate.com, [08.12.2009].

12 Campusuite CMS for Schools and Colleges, www.campusuite.com, [08.12.2009].

13 SunGard Higher Education, http://sungardhe.com, [08.12.2009].

14 Ingeniux Corporation: Higher Education CMS Solutions, http://www.ingeniux.com/Customers/Higher-Education.xml, [08.12.2009].

15 Open source CMS, http://php.opensourcecms.com/scripts/show.php?catid=1&cat=CMS%20/%20Portals.

16 Joomla!, http://www.joomla.org/, [08.12.2009].

17 Is anyone using Joomla for higher ed sites?, http://cuwebd.ning.com/group/joomla/forum/topics/1763934:Topic:2803.

18 Joomla! College/University Website?, http://forum.joomla.org/viewtopic.php?f=58&t=5937; Joomla and university websites, http://forum.joomla.org/viewtopic.php?f=265&t=125196, [08.12.2009].

19 P. Frankowski, M. Szumański, Joomla! Podręcznik administratora systemu, Helion, Gliwice 2008; H. Graf, Joomla! System zarządzania treścią, Helion, Gliwice 2007; P. Frankowski, Joomla! Ćwiczenia, Helion, Gliwice 2007; Ł. Sosna, Joomla! Darmowy system CMS, Wydawnictwo Nakom, Poznań 2006; W. Howil, Joomla! 1.5 - szybki start, Helion, Gliwice 2008; D. Rahmel, Joomla! Profesjonalne tworzenie stron WWW, Helion, Gliwice, 2009, M. Lis, Joomla! 1.5. Prosty przepis na własną stronę WWW, Helion, Gliwice, 2009; M. Derr, T. Symes, Joomla. Tworzenie stron WWW. Szybki start, Helion, Gliwice, 2009.

20 ElaStan, http://elastan.pl, [08.12.2009].

21 Mambo - open source CMS, http://mambo-foundation.org/, [08.12.2009].

22 Tamże.

23 Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Lądowej, http://www.il.pw.edu.pl/.

24 Dr. Dobb's, The Myth of „Seven Plus or Minus 2”, http://www.ddj.com/184412300, [08.12.2009].

25 Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego, http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Menu01&news_cat_id=-1&layout=0, [08.12.2009].

26 D. Brown, Communicating Design: Developing Web Site Documentation for Design and Planning, New Riders Press, 2006; E.L. Reiss, Practical Information Architecture: A Hands-On Approach to Structuring Successful Websites, Addison-Wesley Professional, 2000; D. Sullivan, Proven Portals: Best Practices for Planning, Designing, and Developing Enterprise Portals, Addison-Wesley Professional, 2003.

27 Tamże.

28 Tamże.

29 Joomla, http://matrix.il.pw.edu.pl/~rg/portal/, [08.12.2009].

30 Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiej, http://bais.p.lodz.pl/, [08.12.2009].

31 Nauka Polska, http://nauka-polska.pl/shtml/ankieta/ankieta_jed_informacje.shtml, [08.12.2009].

32 Ankieta, http://ankiety.il.pw.edu.pl, [08.12.2009].

33 DeanEx - system wspomagania dziekanatu, https://dziekanat.il.pw.edu.pl/, [08.12.2009].

34 Katedra Mechaniki Budowli i Zastosowań Informatyki, http://wektor.il.pw.edu.pl/~kmbizi/; Mechanika Konstrukcji, http://wektor.il.pw.edu.pl/~zmb/; Komputerowe Wspomaganie Projektowania, http://kwp.il.pw.edu.pl/, [08.12.2009].

35 OpenSolution.org, http://opensolution.org/quick.cms,pl,10.html, [08.12.2009].

36 Strona R.R. Gajewskiego, http://rogaj.net, [08.12.2009].

37 e-Budownictwo: WICEMIL, http://e-budownictwo.info, [08.12.2009].

38 Autor pragnie wyrazić podziękowania Panu Tomaszowi Dubilisowi, administratorowi sieci wydziałowej, bez którego pracy i zaangażowania nie byłaby możliwa realizacja tego projektu.

Tworzenie wydziałowego portalu informacyjnego z wykorzystaniem systemu CMS

R. Robert Gajewski

Nowe trendy w edukacji

Wprowadzenie

W opracowaniu przedstawiono zagadnienie wykorzystania oprogramowania open source Content Management System (CMS) w tworzeniu wydziałowego portalu informacyjnego. Dokonano krytycznej analizy literatury zagadnienia. Zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych przez University of California at Davis, dotyczących wykorzystania oprogramowania CMS w tworzeniu uczelnianych portali informacyjnych. Dokonano również przeglądu oprogramowania komercyjnego realizującego postawione zadanie oraz prześledzono drogi rozwojowe polskich akademickich portali informacyjnych. Przedstawiono także utworzony wydziałowy portal informacyjny.

Motywacja

W świecie oprogramowania i systemów komputerowych, podobnie jak w świecie motoryzacji, co kilka lat pojawiają się nowe wersje, modele oraz produkty. Wymiana samochodu to często kwestia mody i estetyki. Wymiana oprogramowania to raczej konieczność. Co prawda funkcjonują jeszcze komputery działające sprawnie pod nadzorem systemu operacyjnego Windows 98, ale są to wyjątki. Regułą jest wymiana oprogramowania. Cóż z tego, że Office 2003 działa bez zarzutu, jeśli nie odczyta automatycznie plików w formacie Office 2007? Przebudowa portali informacyjnych to z jednej strony kwestia techniczna - stare systemy nie oferują oczekiwanych funkcjonalności - z drugiej zaś problem estetyki.

Wymiana oprogramowania ma duże znaczenie również dla funkcjonowania uczelni i jej jednostek w czasach, gdy dostęp do informacji jest jednym z kluczowych czynników sukcesu. Rozwój większości uczelnianych serwisów informacyjnych przebiegał w Polsce podobnie. Pierwsze wersje, powstające w ubiegłej dekadzie, tworzone były w języku HTML, z czasem wzbogacanym o elementy CSS. Wobec narastającej obfitości publikowanych informacji oraz ich coraz bardziej dynamicznego charakteru zaczęły powstawać serwisy wykorzystujące mechanizm skryptowy SSI (Server Side Includes) bądź też język PHP. Najczęściej były one obsługiwane przez jedną osobę, webmastera. Ostatnie lata to wysyp portali opartych na technologii Content Management System (CMS) - aplikacji internetowej pozwalającej osobom bez wykształcenia informatycznego na łatwe utworzenie serwisu WWW, jego aktualizację, konserwację i rozbudowę. Przykładową drogę rozwoju uczelnianego portalu informacyjnego przedstawia strona domowa Politechniki Poznańskiej1 - aktualna technologia zarządzania publikowaniem treści oparta jest na platformie CMS Drupal. Podobna jest historia rozwoju portalu informacyjnego Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Opracowanie przedstawia proces tworzenia jego aktualnej wersji.

Przegląd literatury

Tworzenie nowej wersji wydziałowego portalu informacyjnego wiąże się z wieloma problemami natury personalnej, technicznej, organizacyjnej i finansowej. W przypadku wydziałów nieprowadzących studiów na kierunku informatyka brakuje odpowiednio wykwalifikowanej kadry, która mogłaby realizować to zadanie. Ważne jest bowiem, aby poza podstawowymi funkcjami administracyjnymi większość czynności mogła być wykonywana przez osoby nieposiadające wykształcenia informatycznego. Duże wyzwanie stanowi też kwestia zaspokojenia wszystkich oczekiwań. Nie bez znaczenia są również ograniczone fundusze na tego typu projekt. Dlatego, aby nie wyważać otwartych drzwi, przed przystąpieniem do prac nad tworzeniem nowego portalu informacyjnego dokonano szczegółowego przeglądu literatury dotyczącej wykorzystania systemów klasy CMS w tworzeniu uczelnianych bądź wydziałowych portali informacyjnych. W ten sposób uzyskano odpowiedź na pytanie, jak zostały rozwiązane przedstawione powyżej problemy w innych ośrodkach. Motywacją oparcia się na dostępnej literaturze z tego zakresu była również chęć uniknięcia powielania zidentyfikowanych i opisanych już błędów.

Jedną z pierwszych publikacji na ten temat było wystąpienie Kennetha Blackneya z Drexel University na corocznej konferencji EduCause w 2002 roku. Wykład nosił znamienny tytuł: Content Management Systems: Panacea or Pandora's Box?2 Problem pozostał nierozwiązany do dziś i trudno odpowiedzieć jednoznacznie na tytułowe pytanie: czy CMS to lekarstwo na problemy informacyjne uczelni, czy raczej puszka Pandory? Wykorzystanie idei CMS prowadzi bowiem bezpośrednio do decentralizacji zarządzania i dystrybucji informacji, co nadal budzi wiele kontrowersji.

Rok później w kwartalniku „EduCause” ukazał się kolejny artykuł dotyczący tego samego zagadnienia3. Zostały w nim omówione podstawowe wyzwania związane z tworzeniem, rozwijaniem i utrzymaniem uczelnianych serwisów informacyjnych. Wskazano możliwość wykorzystania systemów CMS do realizacji tego zadania i podano podstawowe zasady wyboru takiego systemu, które okazały się niezwykle pomocne przy podejmowaniu własnych decyzji.

W roku 2005 ukazał się kolejny artykuł opisujący drogę rozwoju wydziałowego serwisu informacyjnego4. Doświadczenia autorów z Case Western Reserve University of Cleveland powinny być obowiązkową lekturą dla wszystkich, którzy zajmują się uczelnianymi i wydziałowymi serwisami informacyjnymi. Praca ta przedstawia szczegółowo wyzwania, metody sprostania im, tworzenie specyfikacji wymagań, wybór narzędzi zarządzania treścią oraz projekt sposobu zarządzania treścią. W tym zagadnieniu kluczowym elementem jest podział zawartości serwisu na mniejsze części, za które odpowiedzialność jest przydzielona poszczególnym jego autorom5. W artykule na szczególną uwagę zasługuje bardzo dokładny opis procesu implementacji opracowanego rozwiązania. Bardzo ciekawe studium przypadku - wykorzystania komercyjnego rozwiązania przez Wesleyan Illinois University - przyniosła kolejna publikacja „EduCause”6. Jej autorzy proponują wykorzystanie tanich procedur testowania, aby poprawić organizację i funkcjonalność uczelnianych portali informacyjnych.

O tym, że temat ten jest nadal aktualny świadczy również artykuł z ubiegłego roku poświęcony omawianej problematyce7. Podstawowe postulaty podnoszone w tej pracy to: rozdzielenie zawartości (treści) od projektu oraz wykorzystywanie narzędzi, które każdy może obsłużyć (czy takie istnieją?). Rekomendacje autorów związanych z Utah Valley State College to przede wszystkim utworzenie precyzyjnego planu dotyczącego zarówno wykorzystywanej technologii, jak i wdrażającego ją zespołu. Była to także cenna inspiracja - okazuje się bowiem, że tworzenie portalu to złożone zagadnienie interdyscyplinarne i jako takie - wymaga podejścia systemowego.

Z wnikliwej lektury tych opracowań wynika, że choć systemy CMS są powszechnie wykorzystywane przez wiele organizacji, ich zastosowanie na uczelniach nie jest zadaniem trywialnym. Większość internetowych portali informacyjnych budowana jest najczęściej „od zera”. W przypadku uczelni należy wziąć pod uwagę często setki lat tradycji. Lektura wymienionych artykułów była cenną lekcją, bowiem - pokazując cudze błędy - pozwoliła na ich uniknięcie w opisywanym wdrożeniu.

Badania University of California

Wśród literatury przedmiotu na szczególną uwagę zasługują wyniki badań dotyczących wykorzystania oprogramowania CMS w tworzeniu uczelnianych portali informacyjnych, przeprowadzonych w 2007 roku przez University of California at Davis. W związku z tym zostaną one omówione oddzielnie i bardziej szczegółowo. Niezwykle ciekawe, wstępne wyniki badań zostały opublikowane już w październiku 2007 roku8. Wzięło w nich udział 129 uczelni amerykańskich, z których 81 wykorzystuje CMS. Interesująca jest odpowiedź na pytanie, jaki system CMS jest przez nie wykorzystywany. 18 uczelni korzysta z systemów CMS utworzonych samodzielnie. Kolejne miejsca zajmują nieodpłatne rozwiązania open source, takie jak: Plone (13), Drupal (10) i Joomla (8). W zdecydowanej większości przypadków (42) rozwiązania dotyczą całej uczelni (kampusu), w 23 przypadkach wielu jednostek, a tylko w 18 – pojedynczych wydziałów. Widać tu doskonale naturalną tendencję integracji działań w tej dziedzinie. Dla pragmatycznych Amerykanów sytuacja, w której każdy wydział poszukuje swojego „unikatowego” rozwiązania, jest stratą czasu, energii i środków.

Dane dotyczące kosztów pokazują, że w większości przypadków (102) uczelnie nie ponoszą żadnych wydatków na oprogramowanie, w związku z powszechnym wykorzystaniem oprogramowania open source. Istotną pozycję w budżecie uczelnianych serwisów informacyjnych stanowią natomiast wydatki na: sprzęt (średnio 14,954 USD), konsultantów (średnio 29,666 USD), szkolenia (średnio 9,455 USD) i utrzymanie (średnio 24,368 USD). Trzy ostatnie pozycje w polskiej rzeczywistości uczelnianej raczej nie występują - nieodpłatnymi konsultantami są pracownicy uczelni w ramach obowiązków służbowych, a użytkownicy szkolą się sami. Dotychczasowe doświadczenia Wydziału pokazują, że scentralizowanego serwisu informacyjnego opartego na jednym webmasterze nikt, za wyjątkiem nagłych akcji, nie konserwował i nie aktualizował.

Z opisywanych badań wynika również, iż w znacznej liczbie przypadków (51) proces pełnego uruchomienia portalu trwał mniej niż trzy miesiące, ale było w niego zaangażowanych wiele osób (personel techniczny i konsultanci). Systemy CMS w przeważającej większości były integrowane z LDAP (Lightweight Directory Access Protocol), aby ułatwić proces identyfikacji użytkowników.

Dane dotyczące szkoleń i wsparcia użytkowników dowodzą, że w zdecydowanej większości przypadków został zorganizowany scentralizowany system pomocy. Chociaż w połowie uczelni w ogóle nie ma osób zajmujących się wyłącznie wsparciem użytkowników CMS, w 18 przypadkach jest to jedna osoba, w 17 dwie, w 16 trzy, a w 20 cztery osoby lub więcej. Osoby wspierające CMS wykonują następujące zadania: rozwijanie aplikacji (47), administracja bazy danych (36), projektowanie (45), administrowanie systemem (52), wsparcie techniczne i help desk (52). W 75 proc. uczelni przeprowadzone zostało formalne przeszkolenie z zakresu CMS. Za prowadzenie tych kursów byli odpowiedzialni: pracownicy techniczni (35), pracownicy nietechniczni (23), specjalni szkoleniowcy (23), zewnętrzni konsultanci (3). Materiały szkoleniowe to w większości przypadków materiały online (57 przypadków) i drukowana dokumentacja (49).

Warto również zwrócić uwagę na kwestię ewentualnego powtórnego wyboru systemu CMS. Spośród 12 twórców własnych systemów CMS aż 5 nie zdecydowałoby się na ponowny wybór przyjętego rozwiązania. Z rozwiązań open source niezadowoleni byli tylko czterej użytkownicy - w dwóch przypadkach z Plone'a oraz w jednym z wyboru Joomli i Drupala.

Między komercyjną Scyllą i Charybdą open source

Przy tworzeniu nowego wydziałowego portalu informacyjnego zdecydowanie odrzucono koncepcję tworzenia własnego systemu CMS. Uzasadnieniem tej decyzji były omówione powyżej wyniki badań przeprowadzonych przez University of California. Wydział nie dysponuje bowiem odpowiednim zapleczem do realizacji tego zadania, a jak uczy doświadczenie, zlecenie wykonania go osobie z zewnątrz rodzi liczne problemy w trakcie eksploatacji. Zdecydowano się więc na wykorzystanie gotowego systemu CMS. Pozostała jeszcze do rozstrzygnięcia kwestia zakupu rozwiązania komercyjnego bądź też wykorzystania oprogramowania open source.

Tematyce właściwego doboru systemu CMS poświęcono wiele opracowań. Godne polecenia jest szczegółowe opracowanie Content Management Requirements Toolkit9, które choć liczy sobie już sześć lat, nie straciło wiele na aktualności. Niektóre z elementów tej pracy można znaleźć także w publikacjach J. Robertsona10, poświęconych ewaluacji systemów CMS, podstawowym zasadom ich użyteczności, czy też fundamentalnym błędom popełnianym przy ich wyborze.

Wśród wielu funkcjonujących na rynku komercyjnych systemów CMS, dedykowanych wyższym uczelniom, na wyróżnienie zasługują cztery. Pierwszy z nich to OmniUpdate11, wykorzystywany przez ponad 500 uczelni w USA. System ten, poza zarządzaniem milionami pojedynczych stron, oferuje różnorodne dodatkowe narzędzia z grupy oprogramowania społecznościowego, jak np. blogi. Pełen system składa się z takich elementów jak: OU Campus, OU Alumni, OU Educate, OU OnePage, OU Student, OU Blogs i OU Search. Drugim wartym uwagi pakietem jest CampuSuite12, który wykorzystuje również technologie Web 2.0. Na szczególną uwagę jego potencjalnych użytkowników zasługuje znakomity pakiet transmitowanych strumieniowo prezentacji, przybliżających ten system do systemów Learning Management System. Kolejne z czterech wymienionych rozwiązań to produkt SunGard Higher Education13 - Banner Unified Digital Campus, zainstalowany na ponad 900 uczelniach. Oferuje on zarządzanie treścią z wykorzystaniem Lumnis Content Management Suite. Ostatnie omówione rozwiązanie komercyjne to system Ingeniux14. Został on zastosowany na ponad 100 uczelniach. Jego architektura opiera się na technologii XML i pozwala na łatwą prezentację takich informacji jak: katalogi kursów, kalendarze wydarzeń oraz transmisje podcastowe.

Wszystkie komercyjne systemy CMS okazały się, jak to było do przewidzenia, zbyt drogie. Pozostało więc poszukiwanie rozwiązania open source. Popularne powiedzenie szukajcie, a znajdziecie nie zawsze się sprawdza. Próba znalezienia dostępnego, nieodpłatnego systemu CMS, dedykowanego uczelniom, zakończyła się niepowodzeniem. Być może taki system jeszcze nie powstał i jest niestety wysoce prawdopodobne, że nigdy nie powstanie.

Joomla i wydziałowy portal informacyjny

Ponieważ żaden ze znanych systemów open source CMS nie jest bezpośrednio dedykowany portalom informacyjnym uczelni bądź wydziału, dokonano analizy porównawczej funkcjonalności kilku najbardziej popularnych pakietów. Wykorzystano w tym celu portal Open Source CMS - try before you install, pozwalający na przetestowanie oprogramowania przed jego zainstalowaniem15. Wybór padł na system Joomla16 w wersji 1.5.x, choć i on nie zawiera mechanizmów bezpośrednio wspierających zastosowania akademickie. Świadczy o tym choćby pytanie - Czy ktokolwiek używa Joomli w tworzeniu portali uczelnianych? - zadane na portalu społecznościowym University Web Developers17. Warto prześledzić też wpisy na forum dyskusyjnym CMS Joomla18, aby przekonać się, jak aktualny i ważny jest ten temat. Dodatkowym argumentem, przemawiającym za wykorzystaniem tego systemu, była także całkiem obfita literatura w języku polskim19 oraz pozytywne doświadczenia z projektu ElaStan20, w którym do budowy portalu informacyjnego wykorzystano protoplastę Joomli, czyli CMS Mambo21. Za wyborem tego rozwiązania przemawiały także wyniki badań University of California - Joomla znalazła się w pierwszej trójce najczęściej wykorzystywanych systemów open source CMS.

Po wyborze rozwiązania technicznego, instalacji i przetestowaniu funkcjonalności oprogramowania przystąpiono do kolejnego, drugiego etapu, sprowadzającego się do wyboru szablonu, a co za tym idzie - układu menu oraz opracowania szaty graficznej. Kenneth Blackney22 uznał ten moment za jeden z kluczowych w tworzeniu serwisu informacyjnego. Zdecydowano się na układ dwukolumnowy o całkowitej szerokości 960 pikseli, co odpowiada rozdzielczości współczesnych monitorów i daje dużą czytelność tekstu - zasadnicza kolumna ma szerokość 720 pikseli. Opracowanie szaty graficznej oraz logotypu Wydziału wraz z księgą znaku zlecono profesjonalnej firmie graficznej. Wykorzystano klasyczne, rozwijalne menu w układzie poziomym - jako lepiej czytelne i bardziej intuicyjne w obsłudze. W celu urozmaicenia portalu zostanie wprowadzona kolorystyka zależna od pór roku.

Najtrudniejszym zadaniem podczas wdrażania CMS Joomla na Wydziale było utworzenie odpowiedniej struktury dla publikowanych informacji i określenie sposobu ich wprowadzania oraz dostępu do nich23. Nie jest to, jak się okazało, problem trywialny - o czym najlepiej świadczy bogata literatura przedmiotu, której prekursorem jest historyczny artykuł George’a Millera sprzed ponad pięćdziesięciu lat, poświęcony „magicznej siódemce”24. Zgodnie z sugestiami Millera nie powinno się stosować list zawierających więcej niż siedem elementów. Do czego prowadzi ignorowanie tego zalecenia najlepiej pokazuje strona MNiSW, gdzie np. menu Szkolnictwo Wyższe rozwija się na 25 nieuporządkowanych pozycji, z trudem mieszczących się na ekranie notebooka o standardowej chyba rozdzielczości 1280x80025.

W ostatnich latach zagadnieniu nietechnicznych problemów związanych z tworzeniem portali informacyjnych poświęcono wiele publikacji książkowych26. W naszych warunkach należało dodatkowo przezwyciężyć przyzwyczajenie, że wszystko musi być na wierzchu.

Informacje podzielono na sześć podstawowych kategorii: wydział, struktura, studia, studenci, repozytoria i inne. Menu Wydział zawiera komplet informacji dotyczących wydziału i jego władz. Struktura przedstawia poszczególne jednostki organizacyjne wydziału. Informacje dotyczące katedr i zakładów są wprowadzane na poziomie lokalnym tych jednostek. Studia zawierają komplet podstawowych informacji o studiach wszystkich stopni. Kontrowersje wzbudziło menu Repozytoria, a w zasadzie jego funkcja - odsyłanie bezpośrednio do wszystkich wiadomości oraz ich archiwum, skategoryzowanych linków, plików do pobrania, podzielonych na kategorie zgodne ze strukturą organizacyjną Wydziału, a także do galerii fotografii. Niestety nie ustrzeżono się menu Inne, zawierającego te wszystkie informacje, których nie udało się skategoryzować.

Olbrzymią zmianą w stosunku do poprzedniej wersji portalu jest zwiększenie liczby osób odpowiedzialnych za umieszczanie informacji (na podobne zjawisko zwrócono uwagę na Case Western Reserve University of Cleveland27). Portal współtworzy ponad dziesięć osób - etatowych pracowników Wydziału - i nie ma już mitycznego niemalże webmastera, który albo poszukiwał informacji do umieszczenia na portalu, albo sam był poszukiwany. Wprowadzona decentralizacja zwiększyła w znacznym stopniu prędkość przepływu informacji i uaktywniła poszczególne jednostki organizacyjne.

Ostatnim punktem realizacji projektu wdrożenia nowego wydziałowego portalu informacyjnego były szkolenia osób współtworzących portal. Przy ich przygotowywaniu i prowadzeniu wykorzystano wyniki badań University of California28. Szkolenia przeprowadzono w sposób tradycyjny, zostały one jednak nagrane i udostępnione w sieci w postaci transmisji strumieniowych29 - nie ma więc problemu z odpowiedziami na powtarzające się pytania. Nakład pracy związanej z utworzeniem portalu to kilkadziesiąt godzin. W jego budowaniu uczestniczyły dwie osoby, które pełnią obecnie rolę administratora i edytora. Administrator jest odpowiedzialny za poprawne funkcjonowanie oprogramowania, a edytor za zawartość merytoryczną informacji.

Niestety nie wszystkie doświadczenia uczelni zachodnich można przenieść bezpośrednio na grunt polski. W warunkach amerykańskich kwestią tworzenia i eksploatacji portali informacyjnych zajmują się także specjaliści w dziedzinie public relations, gdyż jest to istotny element tworzenia marki i wizerunku uczelni bądź też wydziału. W Polsce funkcje te na poziomie uczelni pełni często biuro rektora lub rzecznik prasowy. Ale trzeba w tym miejscu pamiętać, że poszczególne wydziały uczelni konkurują przecież między sobą i często mają sprzeczne interesy.

O tym, że nie ma jednego idealnego rozwiązania świadczy najlepiej przykład portalu informacyjnego Wydziału Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiej30, który również powstał w 2009 roku. W jego tworzeniu także wykorzystany został CMS Joomla. W tym przypadku zdecydowano się jednak na zupełnie inny układ graficzny - przy szerokości 770 pikseli zastosowano układ trzykolumnowy - skrajne kolumny, o szerokości 160 pikseli każda, zawierają menu. Informacje o jednostkach organizacyjnych oraz ich pracownikach znajdują się w ich własnych serwisach informacyjnych.

Wydziałowy system informacyjny

Niniejsze opracowanie dotyczy tylko jednego z elementów wydziałowego systemu informacyjnego. Portal informacyjny oparty na CMS Joomla nie rozwiązuje wszystkich problemów gromadzenia i rozpowszechniania informacji, jest to chyba jednak rozsądny kompromis między możliwościami narzędzia a potrzebami Wydziału. Do „pełni szczęścia” brakuje jednak kilku elementów.

Pierwszym z nich jest system, który gromadziłby wszystkie informacje dotyczące szeroko rozumianej aktywności zawodowej pracowników Wydziału. Zmorą wszystkich jest sprawozdawczość - wielokrotne tworzenie list publikacji i innych tego typu dokumentów na potrzeby różnych instytucji. Istniejące narzędzie, czyli Ankieta Jednostki Naukowej, wymaga wypełnienia aż 23 zakresów danych. Nie trzeba nikomu tłumaczyć, że taka ankieta jest w dużej mierze sumą danych pochodzących od poszczególnych pracowników. Poszukiwanie w domenie edu.pl frazy „ankieta osoby” lub „ankieta pracownika” daje zerowe rezultaty, podczas gdy wpisanie frazy „ankieta jednostki” prowadzi bezpośrednio do Ośrodka Przetwarzania Informacji31. Istnieje więc chyba realna potrzeba zbudowania narzędzia do gromadzenia informacji o aktywności pracowników uczelni. Takie oprogramowanie, chwilowo jedynie w wersji off-line32, zostało opracowane i wdrożone na początku ubiegłego roku. W dalszych planach jest umożliwienie dostępu do bazy danych o osiągnięciach pracowników przez internet oraz umożliwienie tworzenia raportów, a w następnym etapie ewentualne automatyczne włączenie tych danych do serwisu informacyjnego.

Osobnym zadaniem jest dystrybucja informacji dla studentów. Zdecydowano, że ten kanał informacyjny będzie obsługiwany przez wyspecjalizowane oprogramowanie, służące do prowadzenia wirtualnego dziekanatu. Zastosowano system DeanEx33 opracowany na Wydziale Inżynierii Produkcji, a następnie wdrożony na kilku innych wydziałach Politechniki Warszawskiej.

Zainstalowanie CMS Joomla przyniosło nieoczekiwane efekty uboczne - system stał się modny i szybko zaczęły powstawać jego kolejne wersje. W jednej z jednostek narodziły się aż trzy nowe instalacje34, co stanowi oczywisty przerost formy nad treścią. Do realizacji odpowiednich zadań trzeba bowiem stosować właściwe narzędzia. Strony internetowe zakładów i katedr, a także strony osobiste są z reguły redagowane przez jedną osobę. Wykorzystanie CMS Joomla do takich zadań jest więc przesadą. Do tego celu wystarczą w zupełności systemy posługujące się „płaskim” systemem plików, takie jak choćby QuickCMS Lite35, który pozwala na łatwe utworzenie w pełni funkcjonalnej strony informacyjnej36.

Na Wydziale na uruchomienie i wdrożenie ciągle czeka rozwiązanie typu Learning Management System, choćby w najprostszej formie - jako repozytorium materiałów dydaktycznych. Być może warto w tym celu wykorzystać założenia wniosku projektowego e-Budownictwo37, który mógłby powrócić jako Wirtualne Centrum Edukacji Multimedialnej w Inżynierii Lądowej.

Doświadczenia z wdrożenia nowej wersji wydziałowego portalu informacyjnego pokazują, że przyjęte rozwiązanie, sprowadzające się do obsługi różnych zadań przez wyspecjalizowane systemy, które współpracują ze sobą, jest korzystniejsze niż próba wykorzystania jednego uniwersalnego systemu. Potwierdza to przebieg prac związanych z wdrażaniem zintegrowanego systemu zarządzania uczelnią. Prezentowany w pracy wydziałowy portal informacyjny staje się istotnym elementem budowy wizerunku wydziału. Ponad czteromiesięczne pozytywne doświadczenia z jego użytkowania pozwalają na rekomendowanie tego rozwiązania innym uczelniom i wydziałom38.

Informacje o autorze

R. ROBERT GAJEWSKI

Autor jest adiunktem w Zespole Technologii Informacyjnych Zakładu Budownictwa Ogólnego na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. Problematyką szeroko rozumianej e-edukacji zajmuje się od prawie piętnastu lat. Jest autorem kilkudziesięciu prac naukowych na ten temat. Jego zainteresowania badawcze obejmują zagadnienia takie jak: zarządzanie procesem kształcenia i obiektami wiedzy oraz stosowanie multimediów i metod sztucznej inteligencji w e-edukacji.