Wprowadzenie

"Niezależnie od narzędzi i metod stosowanych w procesie przekazywania wiedzy i umiejętności, istotą e-learningu jest możliwość wykorzystania w nauce interaktywnych programów oraz możliwość kontaktu ucznia i nauczyciela - na odległość"¹. Jednak tego typu uczenie się i nauczanie ma swoje słabości. Leslie Rae² wskazuje na przykład na następujące wady indywidualnego uczenia się z komputerem: wymaga ono od uczestnika wysokiej motywacji i zaangażowania; wsparcie ze strony menedżera, trenera lub innego eksperta powinno być łatwo dostępne, choć nie zawsze jest możliwe; osoba ucząca się samotnie przed komputerem może czuć się wyizolowana; niektóre osoby mają awersję do komputerów lub obawiają się pracy z nimi, choć wraz ze wzrostem dostępności i powszechności ich zastosowania problem ten występuje coraz rzadziej.

Niniejsze opracowanie stanowi kontynuację rozważań na temat barier związanych z elektronicznym studiowaniem. By zyskać bardziej zobiektywizowany pogląd na pojawiające się opory przed wprowadzaniem e-learningu, badania wśród studiujących uzupełniono o sondaż opinii pracowników - nauczycieli akademickich.

E-learning na uczelni wyższej - wybrane przesłanki stosowania

Stosowanie e-learningu jest szczególnie uzasadnione w organizacjach, które działają w sferach charakteryzujących się szybkimi zmianami, w których "czas życia" treści jest zwykle krótki, które związane są z wykorzystaniem technologii informatycznych; mają rozległe i rozproszone terytorium działania³.

Do grupy tego typu organizacji niewątpliwie zaliczyć można uczelnie wyższe. Po pierwsze dlatego, że istotą ich działania jest nie tylko przekazywanie wiedzy, ale i dokonań współczesnych badaczy, którzy wywodzą się z najróżniejszych zakątków świata. Po drugie dlatego, że nie istnieje już chyba dziedzina nauki, która nie bazowałaby na wykorzystaniu mniej lub bardziej zaawansowanych rozwiązań informatycznych. Po trzecie dlatego, iż jedną z tendencji w sektorze szkolnictwa wyższego jest łączenie się szkół wyższych, co w konsekwencji prowadzi do poszerzania się obszaru ich działalności.

Z drugiej strony, jeśli stan szkolnictwa wyższego mierzyć liczbą studiujących, należałoby stwierdzić, że polskie uczelnie przeżywają obecnie gwałtowny rozwój - w ciągu ostatniego dziesięciolecia liczba studentów wzrosła w Polsce o niemal 250 proc. Z oferty edukacyjnej polskich szkół wyższych w roku akademickim 2008/2009 skorzystało niemal 2 mln osób, do dyspozycji których było ponad 101 tys. nauczycieli akademickich⁴. Między innymi z tego względu dyskusja na temat elektronicznego uczenia się i nauczania koncentruje się w naszym kraju głównie wokół wykorzystania go w dydaktyce wyższych uczelni.

E-learning jest coraz bardziej popularny w szkolnictwie wyższym - głównie ze względu na jego mocne strony. Jedną z nich jest poprawa warunków pracy nauczycieli akademickich, która wyraża się w:

• uelastycznieniu i oszczędności czasu wykładowcy (zastosowanie forum dyskusyjnego na zajęciach konsultacyjnych, co sprawia, że nauczyciel nie musi wielokrotnie powtarzać tych samych treści; zaoszczędzenie czasu na dojazdach; możliwość wykorzystania instruktorów i początkujących uczonych do pomocy w prowadzeniu korespondencji ze słuchaczami);
• usprawnieniu organizacji przeprowadzania kolokwiów lub egzaminów o charakterze testowym (natychmiastowe wyniki bez konieczności "ręcznego" sprawdzania);
• sprawniejszej komunikacji ze studentami⁵.

Zmiana warunków pracy wykładowców na lepsze jest o tyle istotna, że (statystycznie rzecz biorąc) na jednego nauczyciela w polskiej szkole wyższej przypada ponad 19 uczących się osób. Nie byłaby to sytuacja szczególnie niekorzystna, gdyby przyjąć, iż studiujący nastawieni są na samodzielne zdobywanie wiedzy i tzw. kwalifikacji kluczowych (m.in.: gotowość i umiejętność ciągłego uczenia się, umiejętność logicznego, analitycznego i krytycznego myślenia, koncentracja i dokładność, czerpanie radości z rozwiązywania problemów, osobiste zaangażowanie, umiejętność owocnego korzystania z czasu wolnego) - wynikające z zasad koncepcji lifelong learning⁶. Niestety, w większości przypadków tak nie jest i studenci nie są skłonni do problemowego uczenia się, które odbywa się poprzez doświadczanie, w toku zajęć o charakterze poszukującym⁷.

Nauczanie na odległość z wykorzystaniem narzędzi informatycznych jest nie tylko domeną komercyjnych firm szkoleniowych lub przedsiębiorstw, ale i rodzimych uczelni wyższych. O ich zaangażowaniu w tworzenie programów zdalnego nauczania świadczyć mogą choćby przykłady praktyk e-learningowych, opisywane w ukazującej się od 2005 roku serii publikacji dotyczących rozwoju e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym⁸. Już w pierwszej z nich znaleźć można przykłady nauczania na odległość w szkole wyższej⁹. Prezentowane tam zagadnienia dotyczą między innymi e-learningu prowadzonego w warszawskiej Szkole Głównej Handlowej, rzeszowskiej Wyższej Szkole Informatyki i Zarządzania, Białostockiej Wyższej Szkole Finansów i Zarządzania czy Akademii Morskiej w Gdyni.

W skali świata o popularności nauczania na odległość świadczyć mogą tzw. mega-uniwersytety. Są to uczelnie wyższe, w których z zastosowaniem form e-learningu studiuje aktywnie minimum 100 000 osób. Zlokalizowane są głównie w: Chinach, Francji, Indiach, Indonezji, Iranie, Korei Południowej, RPA, Hiszpanii, Tajlandii, Turcji oraz Wielkiej Brytanii¹⁰.

Z drugiej strony, ze względu na coraz większą popularność nauczania na odległość w czasie rzeczywistym, skala zastosowania narzędzi e-learningowych zależy od posiadania dostępu do internetu. Niestety, zgodnie z danymi z 2008 roku¹¹, pomimo stałego wzrostu liczby internautów, nasz kraj należy do grupy państw o najniższym w Europie wykorzystaniu i dostępie do internetu. W połowie 2009 roku w Polsce z internetu korzystało 49,1 proc. populacji¹². Istotne znaczenie ma tu kwestia przygotowania (a zwłaszcza nieprzygotowania) nauczycieli do wykorzystywania technologii informacyjnych i komunikacyjnych w nauczaniu. Statystyki podają¹³, że jedynie około 45 proc. nauczycieli szkół podstawowych, gimnazjalnych, średnich zawodowych i liceów zna podstawowe możliwości zastosowania komputera; niecałe 30 proc. nauczycieli przygotowanych jest do wykorzystywania technologii informatycznej na lekcjach swojego przedmiotu i niewiele ponad 10 proc. nauczycieli wykorzystuje technologię informatyczną w trakcie swoich lekcji. Najważniejszym problemem związanym z wprowadzeniem e-learningu jest zaakceptowanie nowej roli pełnionej przez nauczyciela: przestaje on być źródłem wiedzy, a staje się doradcą studenta¹⁴. Jak wskazuje R.R. Gajewski¹⁵, wymaga to między innymi wiedzy i kultury informatycznej niezbędnej do przygotowywania odpowiednich materiałów oraz uznania, że o pozycji w hierarchii środowiska akademickiego nie świadczy liczba studentów oczekująca pokornie na spotkanie z prowadzącym zajęcia.

Nauczyciele akademiccy o e-learningu. Wyniki badań własnych

Badania wśród nauczycieli akademickich (pracowników Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego) przeprowadzono w styczniu 2008 roku. Udało się zebrać 21 wypełnionych kwestionariuszy ankiety (na Wydziale Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego zatrudnionych jest obecnie około 140 pracowników naukowo-dydaktycznych). Pytania w kwestionariuszu skierowanym na wykładowców dotyczyły: umiejętności pracy z komputerem, chęci opracowania kursów e-learningowych, propozycji zastosowania nauki z komputerem.

Według wyników sondażu zdecydowana większość nauczycieli akademickich swoje umiejętności w zakresie pracy z komputerem ocenia dobrze lub bardzo dobrze, przy czym stosunkowo najwięcej trudności przysparza badanym tworzenie prezentacji multimedialnych (tabela 1).

Tabela 1. Samoocena umiejętności w zakresie pracy z komputerem - wypowiedzi badanych nauczycieli akademickich

Jak ocenia Pan/i siebie w zakresie…	Bardzo dobrze		Dobrze		Słabo lub bardzo słabo
	N	%	N	%	N	%
ogólnych umiejętności posługiwania się komputerem (narzędzia systemu operacyjnego: kopiowanie, wklejanie, zarządzanie plikami)	15	71	5	24	1	5
umiejętności korzystania z edytora tekstu i arkusza kalkulacyjnego	15	71	5	24	1	5

Źródło: opracowanie własne
Ankietowani nauczyciele wzbogacają zajęcia technikami, które zaliczyć można do grupy e-learningowych: wszyscy komunikują się ze studentami za pośrednictwem poczty elektronicznej, niemal cała analizowana grupa (19 osób - 90 proc.) posługuje się prezentacjami multimedialnymi, więcej niż połowa ankietowanych (12 osób - 57 proc.) umieszcza materiały na stronie internetowej wydziału.

Podobne dane, dotyczące elektronicznego kontaktu ze studentami, uzyskano w badaniach prowadzonych w małopolskim środowisku akademickim. Wynika z nich, że i krakowscy nauczyciele akademiccy kontaktują się ze studentami, wykorzystując sieć. Co prawda największy odsetek (58,8 proc.) czyni to sporadycznie, lecz są i tacy, którzy komunikują się ze studiującymi przez internet kilka razy w tygodniu¹⁶ (tabela 2). Nauczyciele akademiccy, jeśli już decydują się na dostarczanie studentom materiałów przez internet, najczęściej informują tą drogą o wynikach i zaliczeniach (47,8 proc.), przekazują teksty źródłowe (41,8 proc.), programy nauczania (39,6 proc.), harmonogramy (35,1 proc.), instrukcje do ćwiczeń (31,3 proc.), tezy wykładów i ćwiczeń (29,1 proc.)¹⁷.

Tabela 2. Kontakty za pośrednictwem sieci z nauczycielami akademickimi (dane w %)

Częstotliwość kontaktów	Rok 2000	Rok 2005
brak kontaktu	55,0	31,5
sporadycznie	38,0	58,8
raz w tygodniu	4,3	5,5
kilka razy w tygodniu	1,0	3,0
codziennie	–	0,3

Źródło: T. Majcherkiewicz, D. Żuchowska-Skiba, Internet i nowe technologie komunikowania. Ich rola w procesie kształcenia środowiska młodzieży akademickiej, [w:] L. Haber (red.), Akademicka społeczność informacyjna. Na przykładzie środowiska akademickiego Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Ekonomicznej, AGH Kraków 2005, s. 120, [za:] M. Szpunar, Internet a nowoczesna eduk@cja - czy istnieje jakaś alternatywa?, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, "Zeszyty Naukowe" 2006, nr 2, s. 304
Ponad 75 proc. łódzkich ankietowanych (16 wskazań - 76 proc.) zdecydowanych jest też na opracowanie, pod kierunkiem opiekuna, treści kursów e-learningowych. Pozostali (5 osób - 24 proc.) nie mają pewności, czy gotowi są podjąć taki wysiłek (2 osoby - 9 proc.) lub nie planują prac nad przygotowywaniem kursów (3 osoby - 15 proc.).

Co istotne, zdecydowana większość nauczycieli chciałaby wykorzystywać platformę e-learningową także do innych celów. Respondenci mają nadzieję na:

• używanie platformy jako miejsca (narzędzia) prowadzenia badań empirycznych - 17 wskazań, tj. 81 proc.;
• możliwość umieszczania na platformie własnych opracowań (publikacji) w formie elektronicznej - 11 odpowiedzi, tj. 52 proc. ogółu badanych.

Z kolei jeśli chodzi o wykorzystanie dydaktycznych możliwości e-learningu, wykładowcy są zainteresowani stosowaniem wszelkich technik szkoleniowych. Stosunkowo najwięcej osób chciałoby jednak mieć możliwość umieszczania na platformie zadań pisemnych oraz korzystania z niej jako miejsca elektronicznych konsultacji (tabela 3).

Tabela 3. Plany nauczycieli związane z wykorzystaniem możliwości platformy e-learningowej

Funkcje	N	%
umieszczanie zadań pisemnych (np. prace projektowe)	15	71
elektroniczne konsultacje (forum, czat)	15	71
umieszczanie na platformie treści wykładów uzupełnionych spisem bibliograficznym	14	67
umieszczanie zadań z treścią (np. opisy przypadków)	14	67
tworzenie e-podręczników	14	67
problemy do dyskusji (tematy opracowane przez wykładowcę i dyskutowane na forum lub czacie)	14	67
umieszczanie zadań testowych sprawdzających	12	57
umieszczanie zadań testowych samosprawdzających (quizy)	11	52
tworzenie zasobów internetowych (np. linki do interesujących opracowań, forów tematycznych)	11	52
tworzenie e-leksykonów (zawierających przykładowo najważniejsze pojęcia dotyczące danego wykładu)	11	52
zamieszczanie na platformie własnych publikacji lub ich fragmentów	10	47
zamieszczanie animacji, filmów wideo, nagrań dźwiękowych itp.	6	28

Źródło: opracowanie własne
Pracownicy opowiadają się za wprowadzeniem zajęć e-learningowych dla studentów wszystkich kierunków wydziału. Chcą, by kursy prowadzone przy użyciu komputera proponowane były uczącym się w różnych trybach (tryb stacjonarny i niestacjonarny), niezależnie od poziomu studiów (I oraz II stopień). Ankietowani widzą zastosowanie dla e-learningu w przypadku zajęć o charakterze ogólnym oraz związanych ze specjalizacją.

Jeśli chodzi o stopień wykorzystania nauki na odległość, preferencje wykładowców są tu zróżnicowane. Część respondentów chciałaby w ogóle zrezygnować z tradycyjnych form przekazu na wybranych zajęciach, część jest gotowa poświęcić na e-learning nie więcej niż 25 proc. czasu pracy ze studentami.

Wnioski

Wyniki sondażu wydają się być raczej optymistyczne - wszyscy badani w mniejszym lub większym stopniu chcą stosować e-learning w swojej pracy zawodowej. Z drugiej strony (choć oczywiste jest, że prowadzenie badań ilościowych nigdy nie jest łatwe) - rozdano ponad 80 kwestionariuszy, a otrzymano stosunkowo niewielką liczbę wypełnionych ankiet. Można więc przypuszczać, iż wszyscy ci, którzy nie wypowiedzieli się w kwestii tej formy uczenia się i nauczania, nie są zainteresowani stosowaniem e-learningu w pracy ze studentami.

Potwierdzeniem powyższej opinii mogą być doświadczenia zgromadzone podczas wprowadzania e-learningu w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy. Praktyka tej uczelni wskazuje, że niewielu nauczycieli gotowych jest realizować swoje zajęcia w formule komplementarnej. Mimo że spora część nauczycieli deklaruje chęć włączenia zdalnych form pracy ze studentami do swoich zajęć, to jednak przeciętnie niski poziom wiedzy o e-nauczaniu i przygotowania do prowadzenia kursów w internecie skutecznie ich od tego powstrzymuje¹⁸.

Ważnym aspektem związanym z nauczaniem na odległość jest także kwestia rozliczania czasu pracy. Niestety, na uczelni reprezentowanej przez autorki rozwiązania w tym zakresie są niejednoznaczne. Jeśli chodzi o rozliczanie czasu zajęć e-learningowych, przepisy ulegają zmianie w zasadzie co roku. Ponadto, co także może zniechęcać do pracy nad przygotowaniem kursów e-learningowych, nie ma jasności, czy za opracowanie materiałów dana osoba otrzyma wynagrodzenie - uzależnione jest to od decyzji władz wydziału, a te z kolei podejmują się wypłaty (lub nie) w zależności od środków finansowych, którymi w danym roku dysponują.

Opierając się na wynikach sondażu, można powiedzieć, że bariery "ludzkie" nie są zasadniczym problemem utrudniającym kadrze akademickiej stosowanie e-learningu w praktyce. Pozytywne nastawienie wykładowców do nauczania online dostrzegają też studenci¹⁹ - tylko nieliczni są zdania, że stosunek nauczycieli do nowoczesnych technik edukacji jest negatywny.

Przeszkód należy się raczej doszukiwać po stronie organizacyjnej - uczelni, która nie zawsze jest przygotowana na wdrażanie nowości. Chodzi tu nie tylko o zmiany w podejściu do stosowania w dydaktyce uczelni wyższej nowoczesnych technologii, ale i często o niewystarczające środki finansowe.

Szkolący, tak samo jak uczniowie, muszą opanować posługiwanie się nowoczesnymi technologiami. Powinni również posiąść nowe umiejętności trenerskie. E-learning wymaga między innymi doskonałej komunikacji pisemnej, przygotowania specjalnych materiałów szkoleniowych oraz instrukcji dla użytkowników. Nie można też zapomnieć o pułapkach związanych z e-learningowymi materiałami szkoleniowymi²⁰. Osoby je opracowujące muszą pamiętać, iż powinny być one dostosowane do potrzeb uczących się i potrzeb organizacji (będącej obecnym lub przyszłym pracodawcą osób szkolonych) oraz wystrzegać się nadużywania możliwości stosowanych technologii (by nie doprowadzić do przerostu formy nad treścią).

Bycie e-trenerem nie jest zatem zadaniem prostym. Badacze zajmujący się psychologią e-learningu podkreślają, że osoba prowadząca zajęcia na odległość występuje przynajmniej w czterech rolach: moderatora dyskusji online i regulatora działań zespołowych, opracowującego zawartość merytoryczną kursu, motywującego do nauki w sieci oraz zarządzającego kursem²¹.

Podsumowując rozważania o edukacji na odległość, pamiętać też należy, że (przynajmniej na razie) nie można spodziewać się, iż e-learning będzie przez wszystkich przyjęty entuzjastycznie. Jak zaznaczają praktycy: Komputer i urządzenia peryferyjne wykorzystywane do prezentacji bez wątpienia zrewolucjonizowały rynek szkoleń […]. Nie oznacza to, że sama technologia może zastąpić szkoleniowca. Nie ma mowy. Aczkolwiek może wzbogacić i unowocześnić sposób prowadzenia kursu²². W edukacji na odległość rola nauczyciela, podobnie jak w edukacji bezpośredniej, pozostaje nadal bardzo ważna, wręcz fundamentalna. Nauczyciele byli, są i pozostaną filarem edukacji na wszystkich jej poziomach²³. Trzeba zatem dołożyć starań, by każdy, kto w tę formę nauczania będzie zaangażowany, dysponował wiedzą i umiejętnościami jej stosowania. Chodzi tu również o kadrę nauczycielską, od której wymaga się obecnie nie tylko umiejętności obsługi komputera, ale i gruntownej znajomości udogodnień, jakie oferuje współczesna technika²⁴.

Bibliografia

• A. Balcerak, Kształcenie zorientowane na studenta - sceptycznie o metaforze "student klientem", [w:] T. Stalewski (red.), Jakość kształcenia na kierunku zarządzanie i marketing. Problemy, badania, rozwiązania, Difin, Warszawa 2005.
• K. Bocheńska-Włostowska, E-learning - szansa, konieczność czy chwilowa moda - relacje z seminarium, "e-mentor" 2008, nr 5 (27).
• R.C. Clark, R.E. Mayer, E-learning and the Science of Instruction, John Wiley and Sons, 2007.
• S. Daniel, Mega-Universities & Knowledge Media, Stylus Publishing Inc., 1998.
• G. Filipowicz, Rozwój organizacji poprzez rozwój efektywności pracowników, Wolters Kluwer, Kraków 2008.
• R.L. Jolles, Jak prowadzić seminaria i warsztaty, Helion, Gliwice 2005.
• S. Juszczyk, Edukacja na odległość. Kodyfikacja pojęć, reguł i procesów, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2003.
• K. Karauda, Psychologia e-learningu dla bezpieczeństwa człowieka, [w:] A. Kusztelak (red.), Edukacja dla bezpieczeństwa życia, nauki, pracy, Wyższa Szkoła Bezpieczeństwa, Poznań 2005.
• E. Kryńska (red.), Otoczenie małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce - determinanty wykorzystania kompetencji ICT, IPiSS, Warszawa 2007.
• Mały rocznik statystyczny Polski 2007, Zakład Wydawnictw Statystycznych, 2007.
• T. Majcherkiewicz, J. Mędrek, J. Szaraniec, Nawigacja w "Realu" - czyli co studenci zawdzięczają uczelni, [w:] L. Haber (red.), Akademicka społeczność informacyjna. Na przykładzie środowiska akademickiego Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Ekonomicznej, AGH, Kraków 2005.
• T. Majcherkiewicz, D. Żuchowska-Skiba, Internet i nowe technologie komunikowania. Ich rola w procesie kształcenia środowiska młodzieży akademickiej, [w:] L. Haber (red.), Akademicka społeczność informacyjna. Na przykładzie środowiska akademickiego Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Ekonomicznej, AGH, Kraków 2005.
• Mały rocznik statystyczny Polski 2009, Zakład Wydawnictw Statystycznych, Warszawa 2009.
• T. Masłyk, Pomiędzy informacją a wiedzą. Internet w procesie dydaktycznym szkoły wyższej [w:] L. Haber (red.), Akademicka społeczność informacyjna. Na przykładzie środowiska akademickiego Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Ekonomicznej, AGH, Kraków 2005.
• L. Rae, Efektywne szkolenie. Techniki doskonalenia umiejętności trenerskich, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2006.
• L. Rae, Ocena pracy szkoleniowca, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2004.
• H. Solarczyk, Edukacja ustawiczna w Niemczech w kontekście międzynarodowym, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2001.
• M. Szpunar, Internet a nowoczesna eduk@cja - czy istnieje jakaś alternatywa?, Świętokrzyskie Centrum Edukacji na Odległość, "Zeszyty Naukowe" 2006, nr 2.

Netografia

• J. Buczyńska-Nazderko i in., E-learning w niepublicznej szkole wyższej: ludzie, konkurencja, koszty. Przykład Wyższej Szkoły Gospodarki, [w:] M. Dąbrowski, M. Zając, E-edukacja dla rozwoju społeczeństwa. Materiały z IV ogólnopolskiej konferencji "Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym", Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa 2008, http://www.e-edukacja.net/czwarta/_referaty/sesjaIIIa/18_e-edukacja.pdf.
• M. Dąbrowski, M. Zając (red.), Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym, Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa 2005, http://www.e-edukacja.net/?konferencja=1&page=publikacja.
• e-edukacja.net, http://www.e-edukacja.net/.
• R.R. Gajewski, Otwarte Zasoby Edukacyjne - kto się boi e-?, "e-mentor" 2008, nr 3 (25), http://www.e-mentor.edu.pl/artykul_v2.php?numer=25&id=554.
• eGospodarka.pl, http://www.egospodarka.pl.
• Global Information Technology Repotr 2008-2009, http://www.insead.edu/v1/gitr/wef/main/rankings2009.xls.
• A.Wodecki, Po co e-learning na uczelni, [w:] M. Dąbrowski, M. Zając (red.), E-learning w kształceniu akademickim. Materiały z II ogólnopolskiej konferencji "Rozwój e-edukacji w ekonomicznym szkolnictwie wyższym", Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa 2006, http://www.e-edukacja.net/druga/e-edukacja_2.pdf.