Wprowadzenie

Dynamiczne zmiany technologii informatyczno-komunikacyjnych, postęp techniczny i rozwój gospodarczy związane z postępująca globalizacją, implikują zasadnicze przeobrażenia społeczne i kulturowe społeczeństw. Zasadniczym czynnikiem decydującym o rozwoju cywilizacyjnym staje się wiedza - podstawowy element idei budowania społeczeństwa informacyjnego. Wiedza nierozerwalnie związana jest z procesem edukacji, który powinien być dostosowany do zmieniających się wymagań i wyzwań stojących przed globalną społecznością. Edukacja powinna być permanentna, kontynuowana przez całe życie, istotą tej idei jest koncepcja kształcenia ustawicznego. Koncepcja ta obejmuje m.in wszelkie działania mające na celu zapewnienie odpowiednich warunków i możliwości edukacji osobom dorosłym, pracującym i bezrobotnym, które chcą lub muszą zdobyć nowe umiejętności, doskonalić kwalifikacje zawodowe, uzupełnić wiedzę. Kształcenie ustawiczne to również możliwość poprawy sytuacji na rynku pracy, zmniejszenia bezrobocia i przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu jednostki.

Podstawowe inicjatywy Unii Europejskiej w zakresie kształcenia ustawicznego

Kształcenie ustawiczne jest niezbędnym środkiem budowania gospodarki opartej na wiedzy, która ma zapewnić wzrost konkurencyjności gospodarki europejskiej. Unia Europejska podejmuje szereg inicjatyw i działań w zakresie rozwoju tego systemu edukacji. Istotnym elementem polityki oświatowej Unii była wydana w 1995 roku Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia (The White Paper on Education and Training. Teaching and Learnig - Towards the Learning Society)¹, w której przedstawiono koncepcję i uwarunkowania rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy. Rok 1996 został ustanowiony rokiem kształcenia ustawicznego.

Ważnym etapem w działaniach UE podejmowanych w procesie budowania społeczeństwa wiedzy była Strategia Lizbońska, dokument przyjęty przez wszystkie kraje członkowskie, w którym określono program reform społeczno-gospodarczych mających na celu modernizację i zwiększenie konkurencyjności gospodarki europejskiej. Ustalono, że do roku 2010 Unia Europejska powinna osiągnąć następujący cel: Gospodarka europejska powinna stać się najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarką na świecie - gospodarką opartą na wiedzy, zdolną do trwałego wzrostu, tworzącą coraz większą liczbę lepszych miejsc pracy i zapewniającą większą spójność społeczną².

Koncepcja kształcenia ustawicznego zyskała wymiar priorytetowy w realizacji tego celu. Komisja Europejska opracowała dokument, memorandum na temat uczenia się przez całe życie - A Memorandum on Lifelong Learning: Making a European Area of Lifelong Learning a Reality³. Kształcenie ustawiczne zostało zdefiniowane jako: wszelkie formy nauki podejmowane przez całe życie, mające na celu doskonalenie, pogłębianie wiedzy, umiejętności i kompetencji z perspektywy osobistej (indywidualnej), obywatelskiej, społecznej i/lub zawodowej⁴.

Stwierdzono, że kształcenie ustawiczne obejmuje różne formy procesów edukacyjnych - kształcenie formalne realizowane w szkołach i na uniwersytetach, kształcenie nieformalne, nie zawsze poświadczone dyplomem lub certyfikatem oraz kształcenie incydentalne związane z codzienną aktywnością człowieka, jego relacjami z otoczeniem. Podkreślono rolę i znaczenie wszystkich form edukacji w zdobywaniu umiejętności oraz pogłębianiu wiedzy. Istotnym czynnikiem jest jakość procesu kształcenia, możliwość jej wartościowania i rzetelnej oceny. Memorandum stanowiło podstawę do dyskusji i rozwoju kształcenia ustawicznego w krajach UE.

Istotnym wkładem UE w proces rozwoju edukacji na poziomie uniwersyteckim była Deklaracja Bolońska przyjęta przez przedstawicieli 29 krajów europejskich w Bolonii 19 czerwca 1999 roku. Deklaracja tworzyła podstawy harmonizacji europejskich systemów szkolnictwa wyższego, jednak tylko niewielka wzmianka w kontekście systemu ECTS dotyczyła kształcenia ustawicznego. Dopiero na kolejnych spotkaniach w ramach realizacji Procesu Bolońskiego - Praga (2001) i Berlin (2003) podkreślono związek i znaczenie kształcenia przez całe życie w budowaniu Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego, oraz konieczność traktowania tej formy edukacji jako integralnej części działań uczelni. Podstawowym elementem Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego powinna być wysoka jakość kształcenia. Na Konferencji Berlińskiej przyjęto jako priorytet utworzenie do 2005 roku, w każdym z krajów uczestniczących w Procesie Bolońskim, systemu zapewniania jakości kształcenia⁵.

Ważną inicjatywą Unii w zakresie rozwoju i rozszerzania współpracy europejskiej w dziedzinie edukacji, jest program Sokrates, realizowany w latach 1995-1999 (I faza programu) oraz 2000-2006 (II faza programu). Program składa się z kilku komponentów, które obejmują różne obszary i poziomy edukacji. Edukacja dorosłych, w tym kształcenie ustawiczne, są objęte programem Grundtvig. Program ten składa się z czterech akcji - Grundtvig 1, 2, 3 i 4, które generalnie dotyczą realizacji następujących celów⁶:

• poprawy jakości edukacji dorosłych poprzez szeroką wymianę doświadczeń, praktyk i metod kształcenia oraz dzięki podnoszeniu kwalifikacji kadry placówek edukacji dorosłych;
• opracowania wysokiej jakości ofert edukacyjnych wykorzystujących możliwości nowoczesnych technologii;
• rozszerzania współpracy między instytucjami kształcącymi dorosłych w całej Europie;
• promowania innowacyjnych metod w kształceniu dorosłych;
• zapewnienia szerszego dostępu do różnych form kształcenia dorosłych;
• popularyzacji i promowania idei kształcenia ustawicznego, uczenia się przez całe życie.

W Polsce kierunki rozwoju kształcenia ustawicznego, zgodne ze Strategią Lizbońską, zostały ujęte w dokumencie przyjętym przez Radę Ministrów 8 lipca 2003 r., zatytułowanym Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010⁷. Strategia opiera się na diagnozach dotyczących procesów społeczno-gospodarczych i politycznych, zamieszczonych w strategicznych dokumentach rządowych, takich jak Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006, a także Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013.

Z inicjatywy Polskiego Forum Strategii Lizbońskiej, na podstawie dokumentów Komisji Europejskiej oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu, opracowana została przez Urząd Komitetu Integracji Europejskiej Koncepcja kształcenia ustawicznego w Unii Europejskiej jako jeden ze sposobów realizacji Strategii Lizbońskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Opracowanie stanowi analizę rozwoju i implementacji kształcenia ustawicznego w krajach Wspólnoty, na tym tle zostały zaprezentowane tendencje i realizacja tej koncepcji w Polsce⁸. Poziom rozwoju kształcenia ustawicznego w Polsce znacznie odbiega od standardów unijnych, niemniej stworzenie systemu edukacji ustawicznej jest priorytetowym zadaniem polskiej polityki oświatowej, o czym świadczą wymienione dokumenty o charakterze strategicznym.

Szereg polskich instytucji i organizacji uczestniczy w programie Sokrates - Grundtvig, umożliwiającym pozyskiwanie funduszy na rozwój kształcenia ustawicznego adresowanego do ludzi dorosłych.

EUCEN - europejska sieć uniwersytetów oferujących kształcenie ustawiczne

W coraz większym stopniu w proces kształcenia ludzi dorosłych, doskonalenia, aktualizacji i podnoszenia ich umiejętności profesjonalnych włączają się uniwersytety. Formy kształcenia ustawicznego w europejskich uniwersytetach są różnorodne. Kształcenie może być organizowane w sposób scentralizowany - w ramach wydziałów, bądź też zdecentralizowany - kształcenie prowadzone przez katedry lub instytuty. Powstają także Ośrodki Kształcenia Ustawicznego jako forma współpracy pomiędzy uczelniami a praktyką gospodarczą⁹.

Globalizacja, rozwój nowych technologii informacyjnych oraz dążenie do coraz ściślejszej współpracy w ramach UE spowodowały potrzebę, a także stworzyły możliwości współpracy pomiędzy uniwersytetami europejskimi w obszarze kształcenia ustawicznego.

W 1991 roku została utworzona EUCEN - European Universities Continuing Education Network, europejska sieć uniwersytetów oferujących kształcenie ustawiczne.

Obecnie EUCEN jest największą europejską multidyscyplinarną siecią działającą na polu kształcenia ustawicznego, zrzeszającą 207 członków z 42 różnych krajów, w tym: 163 uniwersytety z 33 krajów europejskich, które mają pełne członkostwo, poza tym członkowie afiliowani - instytucje i uniwersytety spoza Europy, sieci kształcenia ustawicznego międzynarodowe i krajowe¹⁰.

Cele realizowane przez EUCEN to przede wszystkim promocja, wspieranie rozwoju i polityki w zakresie kształcenia ustawicznego na poziomie uniwersyteckim w Europie, tworzenie standardów edukacyjnych najwyższej jakości i narzędzi dla zapewnienia wysokiego poziomu jakości kształcenia, zachęcanie do wdrażania na uniwersytetach najlepszych praktycznych rozwiązań i innowacji w zakresie kształcenia ustawicznego, tworzenie warunków do wymiany doświadczeń, informacji oraz współpracy pomiędzy członkami a znaczącymi instytucjami europejskimi.

Powyższe cele EUCEN realizuje wykorzystując różne formy działalności. Organizacja ma wpływ na kształtowanie polityki europejskiej w zakresie kształcenia ustawicznego. Reprezentanci EUCEN biorą udział w pracach komitetów i organizacji doradczych na szczeblu europejskim. Organizacja ma regularny kontakt z Komisją Europejską, angażując się w działania związane z kształceniem ustawicznym na poziomie uniwersyteckim.

EUCEN jest członkiem EUA (European University Association) oraz (na zasadzie wzajemności) innych krajowych i międzynarodowych sieci i stowarzyszeń edukacyjnych, m.in. European Distance Education Network (EDEN), International Council for Distance Education (ICDE). Istotną formą działalności EUCEN są projekty organizowane wspólnie z członkowskimi uniwersytetami. EUCEN koordynuje i prowadzi te projekty bądź uczestniczy w nich jako partner. Szereg projektów jest realizowanych w ramach programu Sokrates - Grundtwig, ukierunkowanego na edukację ludzi dorosłych, kształcenie ustawiczne.

Projekty EQUIPE i EQUIPE Plus - charakterystyka, cele, koncepcja

Polskie uniwersytety również są członkami EUCEN i aktywnie uczestniczą w pracach tej organizacji. Jedną z uczelni, które przywiązują duże znaczenie do kształcenia ustawicznego jest Szkoła Główna Handlowa. W procesie edukacji ludzi dorosłych wykorzystywane są różne formy, takie jak: szkolenia, seminaria, studia podyplomowe w języku polskim i obcym, studia doktoranckie oraz studia zaoczne. SGH uzyskała członkostwo EUCEN w maju 2000 roku i od tego czasu czynnie włączyła się w jej prace, przede wszystkim biorąc udział w projektach w ramach programu Socrates¹¹.

Aktualnymi, ważnymi dla rozwoju i rozpowszechniania koncepcji kształcenia ustawicznego w europejskich uniwersytetach, są dwa projekty realizowane przez SGH w ramach współpracy z EUCEN:

• EQUIPE - European Quality in Individualised Pathways in Education - w ramach programu Socrates - Grundtvig 4, okres realizacji lata 2002-2005, koordynowany przez University of Porto. Ma na celu stworzenie sieci uniwersytetów współpracujących nad rozwojem możliwości i kształtowaniem jakości indywidualnego procesu edukacji w kształceniu akademickim;
• EQUIPE Plus - European Quality in Individualised Pathways in Education-Plus - w ramach programu Socrates - Grundtvig 4, okres realizacji lata 2005-2008, koordynowany przez EUCEN. Jest to kontynuacja projektu EQUIPE.

Podstawowym celem obu projektów jest poprawa i zapewnienie jakości zindywidualizowanych ścieżek kształcenia ludzi dorosłych w europejskich uniwersytetach. Uniwersytety w coraz większym stopniu są otwarte na edukację osób o odmiennych potrzebach i oczekiwaniach niż potrzeby ludzi młodych, którzy kontynuują studia bezpośrednio po zakończeniu szkoły średniej.

W pewnym sensie ścieżka edukacyjna jest zindywidualizowana dla każdego studenta. Każdy rozpoczyna naukę kierując się indywidualnymi motywami, celami, oczekiwaniami, również wiedza i doświadczenie, wyniesione nawet ze szkoły średniej, są odmienne. Niemniej, biorąc pod uwagę różnorodność doświadczeń zawodowych i edukacyjnych oraz uwzględniając kształcenie nieformalne i incydentalne, można oczekiwać, że ścieżka edukacyjna dorosłych w porównaniu ze ścieżką ludzi młodych, podejmujących studia bezpośrednio po szkole jest znacznie bardziej zróżnicowana i zindywidualizowana.

Program nauczania powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i nabytej uprzednio przez studenta wiedzy. Jakość na etapie programu nauczania to konieczność łatwej modyfikacji programów, opracowanie właściwych przewodników i informatorów, zapewnienie porad i konsultacji oraz system monitorowania postępów procesu edukacji.

Zapewnienie jakości zindywidualizowanych ścieżek kształcenia ludzi dorosłych wymaga również od nauczycieli dostosowania się do nowej sytuacji. Często konieczne jest rozszerzenie wiedzy, nabycie nowych umiejętności i dodatkowych kwalifikacji. Niezbędne jest zatem stworzenie możliwości szkolenia nauczycieli oraz zapewnienie im nowych źródeł informacji, odpowiednich materiałów, wyposażenia, kontaktu z ekspertami oraz narzędzi, instrumentów i wzorców zapewnienia i doskonalenia jakości procesu nauczania¹².

Przedstawione powyżej cele zasadnicze projektów EQUIPE i EQUIPE Plus są zbieżne z programem i celami projektu Grundvig 4. Ich realizacja jest ściśle związana z inicjatywami Unii Europejskiej w zakresie kształcenia ustawicznego, przede wszystkim stanowi wsparcie dla Procesu Bolońskiego. Wiąże się z rozpowszechnianiem oraz promocją idei i koncepcji kształcenia przez całe życie, kładąc nacisk na zapewnienie jakości procesu kształcenia.

Partnerami projektu EQUIPE było 29 uniwersytetów z 22 krajów, dwie europejskie sieci (EUCEN i EDEN) oraz niemiecka sieć krajowa kształcenia ustawicznego AVA. Uniwersytetem koordynującym i odpowiedzialnym za projekt był University of Porto.

Sformułowane zostały następujące cele cząstkowe, operacyjne, podporządkowane realizacji celu podstawowego¹³:

1. przegląd i weryfikacja dotychczas stosowanych modeli i metod zapewnienia jakości pod kątem ich przydatności i możliwości wykorzystania w kształceniu ustawicznym oraz wprowadzenie rozwiązań innowacyjnych w tym zakresie, dostosowanych do rozwoju i zmieniających się potrzeb edukacyjnych ludzi dorosłych;
2. rozwinięcie osiągnięć poprzednich projektów realizowanych w ramach programu Socrates, przede wszystkim narzędzi do oceny jakości nauczania oraz wykorzystanie w tym celu różnych środków przekazu, głównie internetu, jako źródła informacji przeznaczonych dla nauczycieli akademickich kształcących ludzi dorosłych;
3. opracowanie i rozpowszechnianie zestawu ćwiczeń, aktywizujących zajęć, rozwijających i doskonalących kadry dydaktyczne, wykorzystując do tego celu ekspertów, organizując seminaria, konferencje i warsztaty, zarówno bezpośrednio, jak i przez internet;
4. wykorzystanie wiedzy i doświadczenia dotychczasowych zespołów, nowych partnerów oraz dwóch europejskich sieci (EUCEN i EDEN) jako ekspertów, konsultantów i nauczycieli, w celu doskonalenia jakości kształcenia ustawicznego w europejskich uniwersytetach.

Partnerami projektu EQUIPE Plus jest 31 uniwersytetów z 27 krajów, europejska sieć EUCEN oraz niemiecka sieć kształcenia ustawicznego DGWT. Sieć EDEN będzie współpracować w ramach projektu, tworząc kanał komunikacyjny i rozpowszechniając osiągnięcia EQUIPE Plus. Organizacją koordynującą i odpowiedzialną za projekt jest EUCEN.

Projekt EQUIPE Plus bazuje na osiągnięciach projektu EQUIPE i rozbudowuje podjętą problematykę, wprowadzając nowe elementy. Kluczowym elementem rozszerzającym projekt jest popularyzacja, rozpowszechnianie i promocja opracowanych narzędzi zapewniania jakości oraz nowego podejścia do jakości w kształceniu ustawicznym. Wyniki badań w ramach projektu EQUIPE wykazały, że istnieje duża różnorodność w tym zakresie na szczeblu regionalnym, krajowym i europejskim, powstaje zatem potrzeba wprowadzenia ujednoliconych standardów jakościowych dotyczących edukacji dorosłych na poziomie akademickim.

Istotną innowacją projektu EQUIPE jest rozbudowa sieci uniwersytetów włączonych do współpracy w sposób aktywny bądź jedynie korzystających z uzyskanych wyników. Koordynatorami narodowych sieci, formalnych i nieformalnych, kształcenia ustawicznego jest 9 uniwersytetów, partnerów EQUIPE Plus. Uwzględniając niemiecką sieć DGWT i EUCEN, europejską sieć obejmującą ponad 200 członków z 42 krajów, tworzona jest megasieć - sieć narodowych sieci, współpracujących w projekcie EQUIPE Plus.

Jedną z form współpracy europejskiej w obszarze realizacji idei uczenia się przez całe życie, jest udział organizacji w programie Grundtvig. Około 22% wszystkich uczestników stanowią uniwersytety, nie jest jednak dokładnie znany zakres, skala i wpływ wyników tej współpracy na rozwój i jakość kształcenia ustawicznego w tych uczelniach oraz na dalsze kierunki działania programu Grundtvig. Kolejnym zadaniem projektu EQUIPE Plus, który jest realizowany w ramach Akcji Grundtvig, będą badania podjęte w tym zakresie. Zostanie opracowany raport i opublikowany na stronie internetowej projektu: www.eucen.org/projects/EQUIPEPlus.

Zadania projektu EQUIPE Plus będą realizowane poprzez następujące cele cząstkowe¹⁴ :

1. wspieranie i uzupełnianie Procesu Bolońskiego poprzez nacisk na jakość uniwersyteckiego kształcenia ustawicznego, promowanie debaty na ten temat;
2. ocenę stopnia zaangażowania i korzyści wynikających dla uniwersytetów z udziału w programie Grundtvig oraz wspieranie współpracy w ramach Grundtvig w dziedzinie jakości;
3. przegląd sposobów zapewnienia jakości w uniwersyteckim kształceniu ustawicznym w co najmniej 27 krajach, rozpoznanie potrzeb i stopnia rozwoju, sformułowanie zaleceń, narodowe przeglądy jakości uniwersyteckiego kształcenia ustawicznego;
4. opracowanie wskaźników jakości kształcenia ustawicznego, popartych studiami przypadków opracowanymi na podstawie najlepszych praktyk stosowanych w różnych krajach;
5. ocenę rezultatów działalności projektu EQUIPE i innych projektów dotyczących jakości kształcenia ustawicznego;
6. promocję szkoleń obejmujących problematykę jakości dla kadr zajmujących się uniwersyteckim kształceniem ustawicznym.

Grupą docelową, do której adresowane są oba projekty (w sensie współpracy i możliwości wykorzystywania uzyskanych wyników) są:

• pracownicy uczelni - przede wszystkim nauczyciele akademiccy, ale także, różnego typu konsultanci, szkoleniowcy, pracownicy techniczni oraz administracyjni, czyli generalnie wszyscy ci, którzy mają wpływ na jakość kształcenia ludzi dorosłych;
• dorośli studenci pogłębiający swoją wiedzę, umiejętności i kompetencje na wyższych uczelniach;
• eksperci z zakresu nauczania ustawicznego, dla których problematyka jakości jest nowa;
• eksperci z zakresu jakości, którzy nie mają doświadczenia w kwestii nauczania ustawicznego;
• dyrektorzy/menedżerowie, koordynatorzy projektów z zakresu kształcenia ustawicznego, w szczególności koordynatorzy projektów Grundtvig.

Osiągnięcia i wyniki uzyskane w projekcie EQUIPE, który już został zakończony, są dostępne na stronie internetowej - http://equipe.up.pt.

Osiągnięcia i wyniki realizacji projektu EQUIPE

Na osiągnięcia projektu EQUIPE składa się opracowanie ogółu narzędzi mających na celu poprawę jakości kształcenia ustawicznego. Ich celem jest ułatwienie planowania, wdrażania oraz oceny projektów koncentrujących się na indywidualnych ścieżkach nauczania osób dorosłych. Informacje oraz narzędzia publikowane na stronie internetowej projektu EQUIPE są kierowane do osób zawodowo zajmujących się kształceniem ustawicznym, a stworzone są w taki sposób, aby korzystać z nich mogły zarówno osoby pracujące indywidualnie, jak i w grupach o charakterze lokalnym lub międzynarodowym. Strona internetowa projektu prezentuje zestaw narzędzi oraz źródła informacji. Narzędzia mogą być wykorzystane rozdzielnie lub w sposób połączony, zdalnie lub podczas warsztatów, a ich celem są wzajemne oceny dokonywane przez partnerów. Źródła z kolei można traktować jako samodzielne materiały lub w połączeniu ze wspomnianymi narzędziami. Niektóre narzędzia oraz źródła są ze sobą połączone, a w planach jest dalsze udoskonalanie tego sposobu przekazywania informacji. Odbywa się to w ramach projektu EQUIPE Plus (2005-2008)¹⁵.

Źródła pogrupowane zostały w sześć kategorii:

1. studia przypadku ilustrujące różne podejścia do aspektu podnoszenia jakości - niektóre z nich koncentrują się na określonych kursach, inne natomiast opisują podstawy tego procesu na poziomie instytucjonalnym lub innym;
2. odnośniki do innych stron internetowych wraz z krótkim opisem ich zawartości;
3. artykuły różnych autorów, będące eksperckim spojrzeniem na bieżące zagadnienia z dziedziny jakości kształcenia ustawicznego;
4. podręcznik programu EQUAL, będący wynikiem uprzednio realizowanego projektu, który uważany jest za bazę, na podstawie której prowadzi się projekt EQUIPE;
5. lista zaangażowanych ekspertów wraz z opisem doświadczenia w danej dziedzinie oraz możliwym sposobem kontaktu przez wszystkie zainteresowane osoby - lista ta obejmuje ponad 39 osób reprezentujących 28 wyższych uczelni i instytucje z całej Europy;
6. odnośnik do innych projektów związanych z zagadnieniami jakości.

Zawartość wspomnianych źródeł pozwala poszczególnym osobom poszerzyć wiedzę oraz umożliwia zrozumienie zagadnień związanych z jakością kształcenia. Ponadto mogą one ułatwić dialog pomiędzy instytucjami poprzez np. dyskusje lub konferencje grupowe. Do trzech najważniejszych narzędzi projektu EQUIPE zaliczyć należy:

• narzędzia dotyczące jakości kształcenia (QLT),
• benchmarking,
• doradztwo.

Spośród ogółu narzędzi, pierwsze z wyżej wymienionych - narzędzia dotyczące jakości kształcenia są obecnie najbardziej rozwinięte. Wszystkie narzędzia zostały sprawdzone oraz ocenione przez potencjalnych użytkowników, a ich opinie zostały zamieszczone na stronie internetowej projektu.

Wszystkie wyniki projektu EQUIPE nawiązują do jego podstawowych celów, tj. podnoszenia jakości w indywidualnych ścieżkach nauczania oraz kształcenia ustawicznego. Wynikiem pracy przy projekcie jest zbiór dobrych praktyk, który wydaje się niezbędny w procesie podnoszenia poziomu jakości. Używane narzędzia dotyczące jakości kształcenia były testowane oraz oceniane przez uczestników. Wyniki tych ocen zostały wzięte pod uwagę przy dalszym udoskonalaniu narzędzi. Osiągnięcia projektu EQUIPE wynikają przede wszystkim z wymiany doświadczeń pomiędzy partnerami, dokonywanej m.in. podczas spotkań. Wyjątkowo przydatne okazały się studia przypadku oraz testowanie narzędzi, dzięki którym sprawnie zidentyfikowano zbiór dobrych praktyk. Innym ważnym osiągnięciem projektu było odkrycie paradoksu polegającego na tym, że z jednej strony praktyki służące poprawie jakości poszczególnych partnerów różniły się znacząco w szczegółach oraz języku, za pomocą którego opisywano podejście do danego problemu, z drugiej zaś zauważyć było można małą liczbę modeli wykorzystywanych przez poszczególnych partnerów, co oznaczało swoisty konsensus pomiędzy nimi. Jako przykład posłużyć może podejście określane jako model interesariuszy, opracowane w Belfaście przez specjalistów podstawowego kształcenia osób dorosłych¹⁶ oraz podejście EFQM stosowane w podyplomowym centrum kształcenia ustawicznego w Walencji¹⁷. Oba przypadki stanowią bazę, na podstawie której zainteresowane strony (interesariusze) rozwijają własne interpretacje oraz oceny.

Projekt EQUIPE został odpowiednio nagłośniony, zwłaszcza w krajach, które w nim aktywnie uczestniczą. Podstawowym źródłem informacji o projekcie jest strona internetowa, a także broszury informujące o projekcie oraz jego osiągnięciach. Ponadto zorganizowano warsztaty, które w latach 2003-2005 odbyły się w Brnie, Kownie oraz Bergen, a także prezentacje projektu na międzynarodowych konferencjach, m.in. w Tokio, Tuscan, Port Alegre. O wiele więcej uwagi poświęcono opracowaniu zestawu narzędzi jakościowych, co było głównym celem projektu. Na każdym kroku starano się zapewnić wysoką jakość przygotowywanych narzędzi, w związku z czym osiągnięcie konkretnych rezultatów zajęło zgodnie z planem trzy lata. Projekt EQUIPE Plus, będący kontynuacją projektu EQUIPE, ma na celu przede wszystkim waloryzację osiągnięć poprzednika, a prace mają postępować również w ramach narodowych sieci partnerów¹⁸.

Już teraz wiadomo, że prace nad projektem miały duże znaczenie dla uczestniczących w nim instytucji. Testowanie poszczególnych narzędzi wywołało bowiem dyskusję w instytucjach partnerskich o ich sposobach działania, m.in. na Uniwersytecie Limerick i w IACEE (International Association for Continuing Engineering Education). Spodziewane jest, że oddziaływanie projektu będzie jeszcze silniejsze oraz lepiej widoczne w 2008 roku, kiedy EQUIPE Plus zostanie zakończony i nadejdzie czas kolejnych podsumowań.

Bibliografia

• E. Cresson, P. Flynn (red.), Biała Księga Kształcenia i Doskonalenia. Nauczanie i uczenie się. Na drodze do uczącego się społeczeństwa, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, Warszawa 1997.
• European Quality in Individualised Pathways in Education, broszura projektu EQUIPE, 2005.
• Making a European Area of Lifelong Learning a Reality, European Commission, COM (2001), 678 final, Brussels: Commission of the European Communities.
• R. Mark, The quality debate in Lifelong Learning: what are we measuring and for whom?, opublikowany w portalu EQUIPE w 2005 r., http://equipe.up.pt/RESOURCES/Articles/Article_RobMark.pdf, [20.09.2006].
• Quality is a Long Time Journey: From ISO Standard to EFQM Model, stadium przypadku opracowane przez Polytechnic University of Valencia, http://equipe.up.pt/RESOURCES/Casestudies/sg4valencia.pdf, [20.09.2006].
• E. Thomas, Europe, the European Union and University Continuing Education, [w:] M. Osborne, E. Thomas (red.) Lifelong Learning in a changing continent, NIACE 2003.
• A. Valk, P. Davies, Reflections on the concept of Individualised Pathways in Education, http://equipe.up.pt, [18.08.2006].
• A. Zbierzchowska A., SGH w sieci europejskich uniwersytetów oferujących kształcenie ustawiczne - EUCEN, "e-mentor" 2004, nr 3(5).

Netografia

• http://ec.europa.eu/education/policies/lll/lll_en.html, [7.08.2006].
• http://equipe.up.pt, [18.08.2006].
• http://www.edu.info.pl/strona.php?1982, [7.08.2006].
• http://www.eucen.org, [10.08.2006].
• http://www.eucen.org/projects/EQUIPEPlus, [18.08.2006].
• http://www.pfsl.pl/news.php?id=71, [9.08.2006].
• http://www.socrates.org.pl/socrates2/index1.php?dzial=10&node=10&doc=1000146, [8.08.2006].
• http://www.men.waw.pl/ksztzaw/strategia/strat_ust.php, [8.08.2006].