» E-mentor nr 1 (3) / 2004

Celem artykułu jest prezentacja przykładu systemu e-learningowego, stosowanego w Wyższej Szkole Zarządzania - The Polish Open University¹. Poniższy opis oparty jest na moich doświadczeniach, jako jednego z twórców systemu. W artykule koncentruje się na wybranych elementach organizacji studiów przez internet, tych z którymi miałem do czynienia w czasie mojej pracy.

Organizacja studiów

Przedmiot prowadzony w systemie e-learning często dzielony jest na krótsze jednostki - moduły. Zamiarem Uczelni jest, by moduły e-learningowe odpowiadały rzeczywistym.

Każdy student otrzymuje płytę CD-ROM z materiałami oraz login i hasło, które umożliwiają dostęp do treści dydaktycznych zgromadzonych na płycie, a także do systemu e-learningowego Uczelni. Korzystanie z wykładów nie jest możliwe bez dostępu do internetu. Płyta zawiera kurs, składający się z filmów z nagranym wykładem, animacji flash, animacji 3D, ilustrujących określone pojęcia oraz krótkich ankiet sprawdzających opinie studentów o zajęciach. Każdy moduł kończy się testem - czas na jego rozwiązanie jest ograniczony. Przeciętnie moduł składa się z dziewięciu wykładów (cały moduł trwa przez około dwa miesiące). Z każdego z nich studenci korzystają raz w tygodniu. Możliwe jest prowadzenie kilku modułów jednocześnie.

Przy tworzeniu modułów, według scenariuszy napisanych przez wykładowców, pracują specjaliści zajmujący się nagrywaniem i składaniem materiału wideo, tworzeniem animacji flash oraz składaniem materiałów w całość (w programach do obróbki kodu html). Za atrakcyjność wizualną tych materiałów Uczelnia uzyskała wyróżnienie - godło "Teraz Polska".

Organizacja zajęć

W wyznaczonym przez operatora systemu czasie student uruchamia wskazany moduł na płycie CD-ROM. Od tego momentu rozpoczyna się odliczanie czasu trwania zajęć. Trwają one około godziny, z przerwą na rozwiązanie krótkich zadań. Później jest czas na konsultacje, a na zakończenie student rozwiązuje test, przygotowany jako formularz html lub plik w formacie Excel, Word. Rozwiązany test jest wysyłany do oceny przez wykładowcę. Po zrealizowaniu wszystkich wykładów studenci zaliczają dany moduł. Podstawą zaliczenia jest internetowy sprawdzian. W trakcie zajęć, oprócz możliwości uczestniczenia w wirtualnych konsultacjach, studenci korzystają z poczty elektronicznej, a także mają dostęp do internetowej bazy artykułów naukowych EBSCO. System e-learningowy zastosowany w Uczelni wykorzystuje zalety kształcenia synchronicznego. Studenci zobowiązani są do korzystania z wykładów o danej porze i przez określony czas. Poza tym trybem student może wrócić do materiału i testów, które już zrealizował. Ta funkcja została nazwana "warsztatami powtórkowymi".

Tworzenie modułu

Na początku wykładowca danego modułu przygotowuje scenariusz zajęć. Scenariusz musi być opisany, podzielony na sekwencje, które później są filmowane lub z których tworzone są animacje flash. W praktyce wykładowca zazwyczaj ma inną wizję przedmiotu, niż zespół specjalistów².

Po licznych poprawkach scenariusz trafia do realizacji. Wygląda to tak, że filmuje się ujęcia, grafik komputerowy tworzy krótkie animacje, a następnie montuje się filmy. Po jakimś czasie powstaje baza ujęć i zdjęć. Wykorzystuje się ją również w wielu innych modułach. System wprowadzony w Wyższej Szkole Zarządzania zakłada, iż prezentacjom komputerowym i wideo towarzyszy głos. Na ogół zorganizowane jest to tak, że wykładowca pojawia się na początku i końcu nagrania, a do pozostałych fragmentów zajęć podkładany jest glos lektora. Jest to konieczne ze względu na lepszą dykcję i umiejętność przyciągnięcia uwagi. Strona audiowizualna systemu jest wielkim plusem, choć wymaga to dużych nakładów pracy zespołu tworzącego moduły.

Po powstaniu nagrań są one łączone w całość - lekcje z podkładem głosu lektora, filmami ilustrującymi zagadnienia oraz zadaniami do rozwiązania przez studentów. Dużo problemów sprawiają kwestie techniczne, a także brak możliwości aktualizacji, uzupełniania modułów przez internet. Zawartość merytoryczna opiera się bowiem na płytach CD.

Zalety i wady e-learningu

Przed rozpoczęciem wdrażania systemu e-learningowego, z czym oczywiście wiążą się spore nakłady finansowe, należy rozważyć zalety i wady takiego rozwiązania, porównując je z tradycyjnymi metodami nauczania.

Do zalet e-learningu można zaliczyć:

• Umożliwienie zdobycia wyższego wykształcenia osobom, które ze względu na różne ograniczenia np. koszty dojazdów i utrzymania się w miejscu odbywania się zajęć, nie mogą tego uczynić, bądź jakość nauczania w dostępnych, lokalnych uczelniach jest zbyt niska.
• Względnie niskie koszty funkcjonowania systemu e-learningowego. Po stworzeniu kursu można go wykorzystywać przez wiele lat. Utrzymanie platformy wykorzystującej rozwiązania open source jest tanie. Rola wykładowcy może ograniczać się do tzw. konsultacji, sprawdzania testów, śledzenia postępów prac studentów i obecności na egzaminie.
• Łatwość kontroli postępów w nauce. Przy wykorzystaniu specjalnie stworzonych statystyk, można śledzić aktywność studenta na zajęciach oraz porównywać wyniki testów rozwiązywanych przez studentów. Wszystko jest zapisane w formie elektronicznej, a więc dostęp do tej informacji jest szybki i tani.

• Stosunkowo wysokie koszty zaprojektowania i budowy systemu.
• Brak bezpośredniego kontaktu studenta z wykładowcą i innymi uczestnikami zajęć.
• Trudności w motywowaniu studentów - trudniej jest osiągnąć poczucie rywalizacji w grupie oraz trudniej jest nakłonić studentów do wymiany opinii.

Podsumowanie

Wprowadzone w Uczelni rozwiązanie, prowadzenia zajęć przez internet w połączeniu z prezentowaniem materiałów dydaktycznych do wykładów na płytach CD, ma wiele zalet, choć nie jest też wolne od wad. Aktualizacja treści dydaktycznych jest znacznie utrudniona. Jednakże dzięki takiemu rozwiązaniu, możliwe jest udostępnienie studentom nagrań wideo i animacji komputerowych, a przy obecnym stanie rozwoju infrastruktury internetowej w Polsce, "ściąganie" tych elementów przez internet byłoby dla wielu studentów zbyt kosztowne.