Sympozjum

Narzędzia wspomagające nauczanie na odległość

Zbigniew Wiśniewski

Stopniowo dociera do nas świadomość faktu, że kształcenie na odległość staje się integralną częścią "przestrzeni edukacyjnej".
Zapotrzebowanie na wiedzę na różnych poziomach oraz rozwój technologii informacyjnych wpływają na przyspieszenie tego procesu. Jednak nie wszystkie obszary wiedzy są jednakowo "podatne" na taki system.
Dyskusji nad tymi zagadnieniami poświęcone było zorganizowane w dniach 27-28 listopada br. w Akademii Morskiej w Gdyni Sympozjum "Narzędzia wspomagające nauczanie na odległość".

Wprowadzenie

Coraz więcej uczelni w kraju realizuje systemy kształcenia na odległość obok tradycyjnych studiów, a niejednokrotnie zamiast tych ostatnich. Jednak zarówno trudności finansowe, jak i bariery psychologiczne hamują rozwój tego procesu. Dotyczy to zwłaszcza kadry dydaktycznej, obciążonej nawykiem arbitralnego sposobu przekazywania wiedzy "od starszego do młodszego". Jakkolwiek temat sympozjum określono dość jednoznacznie, to zgodnie z oczekiwaniami organizatorów, propozycje referatów obejmowały szerszy obszar wiedzy, a mianowicie:

  • zrealizowane i będące w trakcie realizacji projekty tworzenia i wdrażania narzędzi,
  • przykłady tworzenia pakietów treści programowych, przeznaczonych do systemów kształcenia na odległość,
  • próbę ogólnego spojrzenia na proces kształcenia na odległość,
  • relację między nowymi tendencjami kształcenia a rynkiem pracy,
  • środki finansowania projektów z funduszy strukturalnych UE.
Oprócz gospodarzy w sympozjum wzięli udział przedstawiciele Politechniki Gdańskiej, Uniwersytetu Gdańskiego, Politechniki Warszawskiej, Politechniki Wrocławskiej, uczelni niepublicznych z Białegostoku, Bydgoszczy i Gdańska, jak również Wojewódzkiego Urzędu Pracy, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego oraz Kuratorium Oświaty i wreszcie firm dostarczających narzędzi zarządzania systemami kształcenia (ORACLE), narzędzi tworzenia treści programowych (ComputerLand) oraz technik sprawdzania wyników testów i egzaminów (Testy Komputerowe Gdańsk).

Program sympozjum obejmował 11 referatów, sesję prezentacji narzędzi oraz dyskusję panelową poświęconą finansowaniu nowych projektów z funduszy strukturalnych i organizacji systemów kształcenia na odległość.

Treść referatów

H. Chojnacki (Uniwersytet Gdański) przedstawił projekt Wirtualny Kampus Bałtycki (Baltic Sea Virtual Campus) mający na celu rozwój współpracy oraz budowę struktur instytucjonalnych wśród organizacji partnerskich z krajów basenu Morza Bałtyckiego na rzecz tworzenia, doskonalenia i zapewnienia równomiernego dostępu do programów nauczania przez internet. Jest to projekt komplementarny w stosunku do priorytetu trzeciego programu INTERREG III B. 9.7. Nadrzędnym celem projektu jest zapewnienie aktywnego udziału organizacji aplikujących - Uniwersytetu Gdańskiego i Zachodniopomorskiej Szkoły Biznesu w Szczecinie - w międzynarodowej sieci współpracy uczelni wyższych i władz samorządowych, organizowanej w ramach projektu "Baltic Sea Virtual Campus" (BSVC). Główne zadania projektu to: budowa instytucji transgranicznych (Wirtualny Kampus), stworzenie wspólnego programu nauczania w ramach BSCV oraz wypełnienie go gotowymi do użycia modułami edukacyjnymi w systemie kształcenia na odległość, stworzonymi wspólnie przez partnerów projektu.

R.Gajewski (Politechnika Warszawska) przedstawił referat Pierwsze doświadczenia z wprowadzania systemu MOODLE do edukacji na odległość na kierunku Budownictwo, w oparciu o ośmioletnie doświadczenie w stosowaniu nowych technologii informacyjnych. Od ponad ośmiu lat na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej trwają prace mające na celu pełniejsze wykorzystanie nowoczesnej Technologii Informacyjnej, a w szczególności systemu kształcenia na odległość w procesie dydaktycznym. Podjęto poszukiwania nieodpłatnej platformy edukacyjnej, które doprowadziły do identyfikacji kilku produktów, z których został wybrany system MOODLE (Modular Object-Oriented Dynamic Learning Environment). System ten wydaje się być skutecznym rozwiązaniem w nauczaniu mieszanym, tzw. blended learning. W chwili obecnej (listopad 2003 r.) istnieją 34 wersje językowe MOODLE, zainstalowane w 516 ośrodkach, w 61 krajach (w tym 9 w Polsce). Pierwsze własne pozytywne doświadczenia z wykorzystania programu MOODLE dotyczyły jego opcji przeprowadzania sondaży, czynności niezbędnej w procesie oceny jakości kształcenia.

Pierwsze sygnały dotyczące praktycznych aspektów zastosowania MOODLE, pochodzące od studentów, są pozytywne. Natomiast informacje pochodzące od nauczycieli akademickich mają zróżnicowany charakter, z przewagą negatywnych. Skuteczne wykorzystanie MOODLE wymaga dodatkowego nakładu pracy, co wobec stosowanego obecnie systemu wynagradzania, opartego na pensum jest trudne do realizacji. Bez wprowadzenia systemowych rozwiązań zasad wynagradzania pracowników dydaktycznych nie należy oczekiwać szybkiego rozwoju kształcenia na odległość.

A. Grabowska (Politechnika Gdańska) omówiła realizowane przez Centrum Edukacji Niestacjonarnej Politechniki Gdańskiej projekty Phare Multi-country - Programme for Distance Education, w ramach którego w CEN PG zrealizowano projekty wspomagające opracowanie materiałów edukacyjnych przystosowanych do kształcenia na odległość. Ponadto omówiono projekty Leonardo da Vinci ze szczególnym uwzględnieniem dostępnych w chwili obecnej produktów.
Działania w ramach projektu podzielono na trzy obszary:

  • uruchomienie narodowych centrów kształcenia na odległość oraz Krajowych Punktów Kontaktowych,
  • uruchomienie 40 regionalnych centrów kształcenia na odległość, wyposażonych w sprzęt, oprogramowanie, literaturę oraz infrastrukturę sieciową niezbędną do dostarczania szkoleń na odległość.
Podczas trwania kursów pilotażowych partnerzy mieli dostęp do systemów wspomagających zarządzanie szkoleniami, takich jak Learning Space, First Class czy WebCT. Można było dokonać oceny jakości systemów oraz porównać ich skuteczność. Doświadczenia zgromadzone podczas realizacji projektu Phare Multi-country Programme for Distance Education okazały się bardzo użyteczne. Niektóre szkolenia online opracowane w ramach tego projektu są w stałej ofercie CEN PG. W chwili obecnej najbardziej poszukiwanym produktem, powstałym w ramach omawianego projektu jest kurs obsługi programu AutoCAD. Popularnym szkoleniem jest także kurs języka angielskiego English for Environmental Awareness, opracowany w ramach projektu NEPOLD (Network of Europeans Partners in Open Learning Delivery). Aktualnie realizowanym projektem Leonardo da Vinci jest EMDEL (European Model for Distance Education and Learning), czyli europejski model kształcenia na odległość. Celem projektu jest opracowanie uniwersalnego europejskiego modelu systemu kształcenia na odległość z wykorzystaniem istniejących produktów, dzięki czemu można by ograniczyć produkcję materiałów szkoleniowych, a szczególną uwagę poświęcić dobremu serwisowi dla uczących się. Pozwoli to na redukcję kosztów produkcji oraz poszerzenia oferty kursowej.

K. Noga i M. Janowski (Akademia Morska w Gdyni) w referacie Nauczanie techniki cyfrowej poprzez internet przedstawili pomoce dydaktyczne z zakresu układów, wykorzystane w ramach badań i symulacji przeprowadzanych przez studentów w czasie zajęć laboratoryjnych w Katedrze Automatyki Okrętowej Akademii Morskiej w Gdyni. Na potrzeby laboratorium techniki cyfrowej została stworzona witryna internetowa http://www.am.gdynia.pl/~jagat, na której omawiane materiały są dostępne. W laboratorium techniki cyfrowej została stworzona wewnętrzna sieć lokalna LAN podłączona do sieci internet. Sieć obejmuje 7 stanowisk komputerowych, z dostępem do drukarek udostępnionych, skanera oraz nagrywarki płyt CD-R/CD-RW, a wreszcie serwera, z oprogramowaniem FTP i HTTP, co pozwala studentom przesyłać swoje sprawozdania w formie elektronicznej, np. bezpośrednio z miejsca zamieszkania, jak i testować projekty bezpośrednio w sieci. Do połączenia z serwerem studenci mogą korzystać z programów typu klient FTP dostępnych w internecie, jak Windows Commander, Far Manager, CuteFTP, WS-FTP lub nawet z wbudowanego w rodzinę systemów Microsoft Windows klienta FTP pracującego w trybie tekstowym. W ramach nauki techniki cyfrowej nie można jednak całkowicie zrezygnować z kontaktu z układami rzeczywistymi. Symulacja z wykorzystaniem EWB nie odzwierciedla wszystkich problemów występujących w rzeczywistych układach. W okresie ostatnich kilku lat obserwuje się znaczne zwiększenie ilości powstałych programów edukacyjnych, mających za zadanie nauczanie lub sprawdzanie wiadomości.

W ramach jednej z prac dyplomowych inżynierskich opracowano program dydaktyczny umożliwiający przeprowadzenie egzaminu z techniki cyfrowej. Jako narzędzia programowania użyto pakietu Delphi w wersji 5 firmy Borland oraz języka HTML. Autorzy referatu uważają, że studiów technicznych nie można zastąpić jedynie nauczaniem na odległość. Również ocena samodzielności studentów powinna odbywać się metodami tradycyjnymi.

G. Penkowska (Uniwersytet Gdański) w referacie Sprawdzanie wyników kształcenia w edukacji na odległość analizuje funkcję kontroli w procesie kształcenia jest jednym z ważniejszych narzędzi wspomagających nauczanie na odległość. W tradycyjnej szkole umiejętności ucznia na każdych zajęciach podlegają weryfikacji. Podczas rozwiązywania problemów dochodzi do konfrontacji poglądów w grupie, daje to możliwość zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi zdiagnozowania luk, sprostowania błędów. W kształceniu na odległość brak bezpośredniego kontaktu może uśpić czujność, stwarzać wrażenie, że istnieje pełna zgodność pomiędzy wymaganiami i rzeczywistymi osiągnięciami ucznia. W roku akademickim 2003/2004 rozpoczęto pilotażowe wdrażanie systemu kształcenia na odległość w formie mieszanej (blended learning) w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego.

Wśród studentów pedagogiki istnieje duże zainteresowanie kształceniem na odległość. Wprowadzenie kształcenia mieszanego rozwiązałoby niektóre problemy na uczelniach np. lokalowe, kadrowe.

Istnieje pilna potrzeba dostosowania tzw. pensum godzin nauczycieli akademickich do potrzeb kształcenia na odległość. Systemowego rozwiązania wymagają także prawa autorskie materiałów przesyłanych lub umieszczanych na stronach internetowych.

W. Stasiak (Akademia Morska w Gdyni) przedstawił referat Wykorzystanie wolnego oprogramowania dla tworzenia systemów wspierających e-learning. W referacie dokonano przeglądu narzędzi służących do tworzenia serwisów kształcenia na odległość, dostępnych na zasadach open source oraz zastosowanie tych narzędzi w Katedrze Podstaw Informatyki i Sieci Komputerowych Akademii Morskiej w Gdyni do opracowania systemu do nauczania alfabetu Morse_a i Kodu Flagowego, systemu do przeprowadzania ankiet kompetencyjnych oraz do przeprowadzania testów egzaminacyjnych poprzez internet z wykorzystaniem przeglądarki WWW.

W referacie I. Wierzbowskiej (Akademia Morska w Gdyni) omawiany jest system Ilias wspomagający nauczanie na odległość.

W Katedrze Systemów Informacyjnych i Katedrze Podstaw Informatyki i Sieci Komputerowych Akademii Morskiej spolonizowano i zainstalowano system Ilias. Powstał on na Uniwersytecie w Kolonii i jest dostępny jako open source, na zasadach licencji GNU GPL. System ten wybrano spośród kilku innych dostępnych w sieci rozwiązań tego typu. Przedstawiono podsumowanie doświadczeń nabytych podczas pracy z tym systemem: które elementy sprawiły studentom lub autorom najwięcej kłopotów, w jakim zakresie system spełnił swoje zadania i jakie są jego ograniczenia. Materiały oferowane studentom obejmowały:

  • pliki wykorzystywane w czasie zajęć,
  • pliki do ćwiczeń własnych (przygotowujące do zajęć lub ułatwiające utrwalenie materiału),
  • informacje kontaktowe,
  • ogłoszenia, listy, informacje związane z zaliczeniami.
System Ilias obejmuje następujące funkcje:
  1. Zintegrowane środowisko do tworzenia kursów. W środowisku tym można tworzyć kursy zbudowane z różnorodnych, wzajemnie ze sobą powiązanych elementów tekstowych, graficznych (statycznych i dynamicznych), dźwiękowych. Do kursów autorzy mogą dołączyć również słowniki, testy i fora dyskusyjne.
  2. System zarządzania kursami. Dostęp do kursów zdefiniowanych w systemie odbywa się na poziomie administratora, autora lub ucznia.
  3. Możliwość łączenia kursów w pakiety. Mechanizm ten pozwala łączyć poszczególne kursy w większe grupy. Poszczególni studenci otrzymują dostęp do całej grupy kursów - na przykład wszystkich wykładów i ćwiczeń obowiązujących na określonym kierunku, określonym semestrze.
  4. Każdy użytkownik ma indywidualny dostęp do kursów, co oznacza to, że może on tworzyć własne zakładki, notatki i komentarze do prezentowanych materiałów oraz własne biblioteki odnośników. Może również, korzystając z wygenerowanych przez autora i dołączonych do kursu testów, sprawdzić swoją wiedzę oraz prześledzić historię swoich postępów.
Wreszcie autor tego tekstu omawiał Możliwości stosowania systemów kształcenia na odległość w morskich studiach technicznych.

W referacie analizuje się ograniczenia i praktyczne możliwości wprowadzenia kształcenia na odległość w morskich studiach technicznych oraz wymagania, jakie powinien spełniać system zarządzania studiami na odległość. Studia techniczne powinny przygotować absolwenta do wykonywania pracy o szczególnym charakterze, zapewniając ukształtowanie takich cech, jak szybkie podejmowanie decyzji, kierowanie zespołami ludzkimi w różnych warunkach, umiejętności oceny marginesu błędów, szybkiego przyswajania specyfiki działania urządzeń technicznych. Cechy te nabierają szczególnego znaczenia w pracy na jednostkach pływających.

Umiejętności tych student nabywa w oparciu o określony zasób wiedzy podstawowej, przez udział w zajęciach w różnego rodzaju pracowniach technicznych, laboratoriach, nadzorowanych ćwiczeniach projektowych i wreszcie przez praktykę w zawodzie. Te czynniki należy rozważyć w trakcie opracowania programu studiów technicznych w systemie kształcenia na odległość.
Rys. 1. Główne składniki wiedzy inżynierskiej
zobacz podgląd

Rozpatruje się także podstawowe wymagania, jakie powinien spełniać system zarządzania procesem kształcenia na odległość obsługujący dużą grupę studiujących i wykładowców. Dyskusja panelowa poświęcona była relacji między nowymi formami kształcenia a rynkiem pracy oraz możliwościom finansowania nowych projektów z funduszy strukturalnych i regionalnych Unii Europejskiej.

Istotnym elementem tej dyskusji była charakterystyka struktury środków rozwoju regionalnego i sposobu ubiegania się o nie.

Bibliografia

Materiały z Sympozjum NARZĘDZIA WSPOMAGAJĄCE NAUCZANIE NA ODLEGŁOŚĆ, Gdynia, 27-28 listopada 2003 r.

Informacje o autorze

zobacz podgląd
ZBIGNIEW WIŚNIEWSKI
Autor jest absolwentem Politechniki Gdańskiej, doktoryzował się z zakresu mechaniki nieliniowej. Prowadził prace naukowo-badawcze dla potrzeb przemysłu. Projektował i realizował laboratoria badawczo-dydaktyczne. Jest niezależnym konsultantem w dziedzinie badań i certyfikacji maszyn i urządzeń technicznych. Był koordynatorem programu Socrates/Erazmus. Obecni pełni funkcję kierownika Branżowego Punktu Kontaktowego Programów Europejskich i koordynatora współpracy naukowej.

W swoim dorobku naukowym ma ok. 200 publikacji, 3 monografie oraz ponad 400 prac projektowych i ekspertyz technicznych.

Komentarze

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

dodaj komentarz dodaj komentarz