» E-mentor nr 4 (16) / 2006

W dniach 14-16 września 2006 roku odbyła się w Bronisławowie koło Łodzi już druga, zorganizowana przez Polski Uniwersytet Wirtualny i Wyższą Szkołę Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi, Międzynarodowa Konferencja Akademia On-line. W obradach wzięło udział kilkadziesiąt osób z wielu ośrodków naukowych z Polski oraz z Wielkiej Brytanii. Wygłoszono 26 referatów. Celem Konferencji była prezentacja i wymiana doświadczeń nt. zdalnego nauczania pomiędzy osobami i instytucjami zaangażowanymi w rozwój tej formy przekazywania wiedzy. Spotkanie dało także możliwość zapoznania się z najnowszymi tendencjami oraz rozwiązaniami informatycznymi w zakresie technologii online.

Problematyka wystąpień oraz dyskusji została ujęta w trzech sesjach tematycznych:

• plenarnej pt. Procesy kształcenia,
• sekcji A pt. Problemy technologii kształcenia zdalnego,
• sekcji B pt. Problemy metodyki kształcenia zdalnego.

Konferencję rozpoczęło, w ramach sesji plenarnej, wystąpienie gości honorowych z The Open University (OU) w Wielkiej Brytanii - Vicky Amos i Davida Wilsona - z referatem Quality at The Open University, dotyczącym kluczowych elementów, które składają się na jakość oferowanych kursów i materiałów opracowywanych w modelu edukacyjnym OU. Wystąpienie Wojciecha Zielińskiego, zatytułowane Trendy, kierunki rozwoju edukacji tradycyjnej i zdalnej, wskazało na wartość, jaką niesie za sobą tradycyjne nauczanie, pokazując jednocześnie metody jego wspomagania dzięki zastosowaniu technologii informacyjnej.

Sesję plenarną otworzył referat Jerzego M. Mischke i Anny K. Stanisławskiej poświęcony kształceniu komplementarnemu. Autorzy zwrócili uwagę na przydatność tej formy nauczania, uwzględniającej zarówno elementy tradycyjnych zajęć, jak i nauki w sieci oraz wskazali na konieczność podjęcia działań systemowych przy wdrażaniu tego typu rozwiązania. Rozważania dotyczące blended learningu stanowiły ważne miejsce w prezentacjach innych uczestników konferencji. Problemy kształcenia opartego na stosowaniu mieszanych metod edukacyjnych zaprezentowane zostały przy organizowaniu studiów lokalnych: w Politechnice Warszawskiej, w ośrodku OKNO (Jan Barczyk, Bogdan Galwas); w Wyższej Szkole Psychologii Społecznej w Warszawie (Karolina Krzywicka-Szpor) czy w kursach otwartych, realizowanych w ramach programu ESPA-EST (Sławomir Czepielewski, Zbigniew Meger, Wyższa Szkoła Informatyki Zarządzania i Administracji w Warszawie). Zwrócono także uwagę na Perspektywy nauczania e-learningowego na Wydziale Fizyki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu (Andrzej Gorczyca, Marcin Jasiński, Grzegorz Kamieniarz, Bogusław Mól) oraz zaprezentowano wyznaczniki jakości kursów ("dziesięć przykazań") przygotowywanych w Uniwersytecie Warszawskim (Aneta Mieszkowska, Anna Żukowska). Wśród wystąpień poświęconych procesom kształcenia na uwagę zasługiwała także prezentacja Andrzeja Burewicza i Małgorzaty Miranowicz (UAM w Poznaniu), poświęcona technicznym, metodycznym i merytorycznym elementom stanowiącym bazę dla systemu nauczania na odległość. Referat Krzysztofa Biedalaka (Wydawnictwo PWN) koncentrował się wokół zagadnień metodologicznych, tj. wspomagania nauki poprzez optymalizację powtórek w kursach Supermemo.net, natomiast wystąpienie Magdaleny Ratalewskiej (PUW, WSHE) i Janusza Zrobka (UŁ) dotykało problemów kształtowania wizerunku uczelni prowadzącej zajęcia w sieci na przykładzie Polskiego Uniwersytetu Wirtualnego. Sesję Procesy kształcenia zamknął referat Zbigniewa Megera (WSIZA w Warszawie, TU Berlin) pt. Paradoks czasu w e-learningu, w którym autor stwierdził, iż najnowsze technologie nauczania należą do najbardziej ekstensywnych w zakresie optymalizacji czasu pracy.

Nie mniej rozbudowane i interesujące okazały się referaty sekcji Problemy technologii kształcenia zdalnego. Przedstawiono tu szereg interesujących projektów i rozwiązań stosowanych w nauczaniu niestacjonarnym na uczelniach oraz w szkołach średnich. Inauguracyjny referat wygłosił R. Robert Gajewski (Politechnika Warszawska), ukazując wykorzystywane w systemach zdalnych technologie i zaznaczając, że piękno e- jest także w tym, że... nie trzeba i chyba powinno się pisać jednoznacznych konkluzji, gdyż za dwa lata będą one nieaktualne. W ramach tej sekcji mówiono zarówno o tworzeniu gier (Marcin Albiniak, Zespół Szkół Ekonomicznych im. A. i J. Vetterów w Lublinie) oraz testów, jak i ukazywano sposoby wykorzystywania platformy zdalnego nauczania do testowania (Ewa Olejarz-Mieszaniec, Sławomir Bieniasz, Krzysztof Cetnarowicz, AGH w Krakowie). Marcin Inkielman (Wyższa Szkoła Informatyki Stosowanej i Zarządzania) omówił także systemy informatyczne implementowane i stosowane do zarządzania kształceniem, natomiast Barbara Dębska i Marcin Jaromin (Politechnika Rzeszowska) skupili się w swoim referacie na ukazaniu sposobu przechowywania informacji o użytkownikach systemu na serwerze LDAP. Kolejny referat (Jarosława Skrzydło i Marcina Inkielmana - WSISZ) poświęcony był narzędziu do wspomagania e-edukacji, jakim jest Jabber - protokół komunikacji oparty na XML-u. Niezwykle interesujące i dotykające praktycznych zastosowań okazały się także prezentacje rozwiązań wykorzystywanych w nauczaniu chemii (Nikodem Miranowicz, UAM w Poznaniu) czy użycia programu CABRI w nauczaniu m.in. geometrii czy stereometrii (Bronisław Pabich, Zespół Szkół Zawodowych w Wieliczce).

Ciekawe referaty prezentowano również w ramach drugiej sekcji poświęconej problemom metodyki kształcenia zdalnego. Obrady otworzyła Agnieszka Wierzbicka (PUW, WSHE), prezentując opinię, iż pod pojęciem metodyki rozumiemy sposoby planowania pracy nauczyciela akademickiego, by kształcenie w sieci odbywało się aktywnie, by opierało się na działaniu uczącej się osoby i praktycznym wykorzystaniu wiedzy. W referatach przedstawionych przez pracowników Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie podkreślono konieczność odmienności i różnych rozwiązań w zakresie procesu prowadzenia e-zajęć (Przemysław Stencel) i oceniania kursów online (Rafał Morusiewicz). Na uwagę zasługiwał także ostatni referat - Moniki Czarskiej i Izabeli Świątkowskiej-Wośko (PUW, WSHE), w którym stwierdzono, iż celem grafika tworzącego kurs jest jak najskuteczniejsze dotarcie do odbiorcy-studenta, zainteresowanie go, przedstawienie mu i ułatwienie zapamiętania określonych treści (...) - tym samym autorki zwróciły uwagę na pomijany w większości opracowań problem potrzeby wizualizacji treści dydaktycznych wykorzystywanych w e-nauczaniu.

Przedstawione na konferencji referaty, jak również głosy w dyskusji, pozwalają na podsumowujące stwierdzenie, że problemy nauczania online są w znacznej mierze powiązane z koniecznością rozwoju metodologicznych postaw, pozwalających na podniesienie jakości nauczania. Będzie się to wiązało z potrzebą przygotowania spójnych założeń stanowiących podstawę dalszego rozwoju i unowocześnienia procesów dydaktycznych.

Postęp w rozwoju technologii nauczania na odległość będzie stymulował dalsze możliwości e-learningu oraz blended learningu. Pojawią się następne narzędzia służące doskonaleniu kształcenia internetowego. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że ich dalsza ewolucja będzie wymagała kreatywnej adaptacji i innowacyjności w środowisku edukacyjnym. Podkreślenia wymaga w tym procesie jakość techniczna wyrażająca się głównie w kompatybilności oprogramowania z sprzętowymi i licencyjnymi wymaganiami; stopniu komplikacji instalacji; szybkości reakcji systemu.

Nieuniknione przemiany strukturalne w nauce wymagają znajomości skali zjawisk i zależności zachodzących pomiędzy poszczególnymi składnikami szeroko rozumianego procesu kształcenia. Dokonana w czasie II Konferencji Akademia on-line wymiana poglądów oraz doświadczeń daje teoretyczne i praktyczne przesłanki do powszechnego wykorzystania różnorodnych działań pozwalających na doskonalenie nauczania dzięki możliwościom, jakie tworzą metodyka oraz techniczne narzędzia wykorzystywane w procesie dydaktyki zdalnej.