Freakonomia, czyli dlaczego dealerzy cracku mieszkają z matkami

Maria Aluchna

Recenzje książek ekonomicznych, które mają zachęcić zarówno kadrę akademicką, jak i studentów do sięgnięcia po dany tytuł, zazwyczaj mają ustaloną strukturę i mniej więcej wiadomo, co recenzujący napisze. Prawdopodobnie książka będzie miała klarowną myśl przewodnią, odpowiadała na nurtujące współczesnych ekonomistów pytania oraz przedstawiała omawiane zjawisko w odniesieniu do globalizacji i postępującego rozwoju technologicznego. Autor recenzowanej książki spędził zapewne wiele czasu na zawiłych analizach, budując skomplikowane modele, które wiele wnoszą do dorobku ekonomii lub zarządzania oraz pozwalają autorowi formułować pewne wnioski dla praktyki i polityki gospodarczej, jakie należy zasugerować rządzącym polityką.

Recenzja

zobacz podgląd
Taką strukturę przyjęłyby zapewne recenzje wielu książek z zakresu ekonomii, finansów czy zarządzania, jednakże nie recenzja wydanej w 2006 roku książki zatytułowanej Freakonomia. Świat od podszewki1, która już stała się bestsellerem w Stanach Zjednoczonych, która nie ma myśli przewodniej i której autorzy nie formułują wniosków dla polityki gospodarczej. Książka ta jest efektem współpracy wybitnego amerykańskiego ekonomisty młodego pokolenia Stevena Levitta (zupełnie nie wyobrażał on sobie jej napisania) oraz Stephena J. Dubnera dziennikarza "New York Times'a", którego zadaniem było przybliżenie łamiących ogólnie przyjęte kanony prac badawczych Levitta szerszej publiczności. Jak sugeruje tytuł, freakonomia (freak z ang. świr) to specyficzny nurt badań ekonomicznych zajmujących się wybranymi zjawiskami, przez niektórych naukowców w ogóle nieuznawany za część ekonomii. Krytycy zarzucają Freakonomii, że jest mało poważna, graniczy z banałem, a samemu Levittowi, iż nie jest intelektualistą. Levitt zgadza się ze wszystkimi tymi zarzutami. Tymczasem autorzy uzbrojeni w dwa wyjściowe przekonania, iż:

  • (..) moralność przedstawia świat takim, jakim chcieliby go widzieć ludzie, natomiast ekonomia pokazuje, jak ten świat działa naprawdę (s. 34) oraz
  • bodźce są kamieniem węgielnym współczesnego świata (s. 35) prezentują zbiór różnych badań tłumaczących wybrane zagadnienia, których omówienia daremnie szukać podręcznikach z ekonomii. Autorzy, głosząc przekonanie, iż jeśli wiesz, co zmierzyć i jak zmierzyć, świat staje się o wiele mniej skomplikowany (s. 36), wykorzystują wiele danych oraz narzędzi statystycznych i matematycznych, by odpowiedzieć między innymi na następujące pytania:
  • Dlaczego agenci nieruchomości wolą sprzedać dom klienta szybciej i za niższą cenę niż poczekać i zarobić wyższą prowizję?
  • Dlaczego w latach 90. ubiegłego wieku w Stanach Zjednoczonych obserwowało się stały spadek przestępczości?
  • Czy w sumo mamy do czynienia z korupcją?
  • Kto częściej oszukuje na testach - uczniowie ściągając, czy nauczyciele po kryjomu poprawiając wyniki swoich uczniów?
  • Co jest bardziej niebezpieczne dla dziecka: zabawa w domu kolegi, którego rodzice mają broń czy w domu koleżanki, której rodzice zbudowali basen na swoim terenie?
  • Czy znając imię dziecka można przewidzieć, jaka czeka je przyszłość?
Ponieważ, jak zauważa Levitt, powszechne przekonanie jest błędne, odpowiedzi na postawione wyżej pytania wcale nie są łatwe czy oczywiste. Posługując się wieloma danymi, autorzy z detektywistyczną ciekawością dowodzą, iż agenci wolą sprzedać dom klienta szybciej i za niższą cenę, niż czekać na lepszą ofertę, bo niewiele wyższa prowizja nie rekompensuje im wysiłku za dłuższe szukanie lepszej oferty. Zdaniem autorów, przestępczość w USA spada od początku lat 90. XX wieku nie ze względu na większą liczbę policjantów czy lepsze techniki wykrywania przestępczości, ale w wyniku zliberalizowania prawa do aborcji w latach 70. Korzystając z dostępnych informacji autorzy wykazują, iż w sumo panuje korupcja w ostatniej rundzie spotkań, gdy toczą się losy dalszej przyszłości jednego z zawodników. Stosując algorytm matematyczny, Levitt udowodnił, iż część nauczycieli w Chicago poprawiała testy swoich uczniów, by wypaść lepiej w ocenie jakości swojego nauczania. Na podstawie innych danych Levitt stwierdza, że jeśli macie w domu broń, a za domem basen, to jest około 100 razy bardziej prawdopodobne, że dziecko utonie w basenie, niż zginie od strzału z pistoletu. Znając natomiast imię dziecka, można określić status materialny jego rodziców i przewidzieć, jaka czeka je przyszłość. W efekcie, freakonomia burzy wiele "oczywistych" poglądów oraz pokazuje, że boimy się nie tego, co rzeczywiście nam zagraża. Dodatkowo, wiele podejmowanych działań nie przekłada się na zamierzone efekty (czytanie dzieciom nie wpływa na ich lepsze wyniki w szkole).

Niewątpliwą zaletą projektów z nurtu freakonomii jest całkowicie akademickie podejście do prowadzonych badań - autorzy nie wartościują otrzymanych wyników, ani nie podejmują żadnej próby formułowania rad, sugestii czy rekomendacji dla polityków. Jak zauważa w swoim artykule Jacek Żakowski, rolą ekonomisty działającego zgodnie z zasadami freakonomii jest jedynie zdobywanie wiedzy i przedstawianie jej opinii publicznej2. W tym rozumieniu freakonomia ma być przede wszystkim perfekcyjną metodologicznie nauką społeczną uzupełniającą wynikające ze spekulatywnej, wartościującej tradycji braki psychologii, socjologii czy nawet filozofii, a nie narzędziem skutecznej polityki3.

W swojej pasjonującej książce autorzy stawiają także pytanie zawarte w tytule niniejszej recenzji, czyli dlaczego dealerzy cracku mieszkają z matkami. Ale na to pytanie nie padnie tu odpowiedź. Skoro, jak twierdzi Levitt, bodźce rządzą światem, to może więcej osób sięgnie po tę książkę, by znaleźć rozwiązanie tej zagadki.

Bibliografia

  • S.D. Levitt, S.J. Dubner, Freakonomia. Świat od podszewki, One Press, Gliwice 2006.
  • J. Żakowski, Świronomia, "Polityka" 2006, nr 34 (2568), 26 sierpnia.

Informacje o autorze

zobacz podgląd
MARIA ALUCHNA

Autorka jest doktorem nauk ekonomicznych, adiunktem w Katedrze Teorii Zarządzania Szkoły Głównej Handlowej; jest również stypendystką Fundacji na rzecz Nauki Polskiej.

Komentarze

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

dodaj komentarz dodaj komentarz

Przypisy

1 S.D. Levitt, S.J. Dubner, Freakonomia. Świat od podszewki, One Press, Gliwice 2006.

2 S.D. Levitt, S.J. Dubner, Freakonomia. Świat od podszewki, One Press, Gliwice 2006.

3 J. Żakowski, Świronomia, "Polityka" 2006, nr 34 (2568), 26 sierpnia.