Działalność edukacyjna
banków centralnych (cz. 1)

Andrzej Jaszczuk, Marcin Polak

Wiele banków centralnych świata realizuje projekty związane z edukacją ekonomiczną. Są to działania bardzo różnorodne ze względu zarówno na wykorzystywane narzędzia edukacyjne, jak i grupy docelowe, do których poszczególne działania są kierowane.

Warto zatem przybliżyć tę działalność - na początek inicjatywy edukacyjne prowadzone przez dwa banki centralne Europy - Bank Centralny Anglii (Bank of England) oraz Bank Centralny Niemiec (Deutsche Bundesbank).

Bank Anglii

Jak podkreślają w raportach rocznych władze Banku Anglii, polityka monetarna osiąga najlepsze rezultaty wtedy, gdy cały proces jest przejrzysty, a wyznaczone cele zyskują zrozumienie i poparcie opinii publicznej. Prowadzone są następujące projekty edukacyjne:

  • Muzeum Banku Anglii. Z myślą o różnych grupach wiekowych przygotowywany jest program wystaw w muzeum Banku Anglii. Dużą popularnością wśród zwiedzających cieszyła się akcja zorganizowana w roku 2004, polegająca na zwiedzaniu muzeum w towarzystwie aktorów wcielających się w role Florence Nightingale, Charlesa Dickensa, Księcia Wellingtona oraz Isaaca Newtona, których wizerunki widnieją na banknotach. Inną atrakcją była możliwość napisania testu kwalifikacyjnego dla pracowników banku z czasów wiktoriańskich. Rocznie Muzeum Banku Anglii odwiedza około 20 000 osób. Prócz stałych ekspozycji, muzeum przygotowuje akcje edukacyjne skierowane do różnych grup docelowych. Dla dzieci w wieku 5-14 lat opracowało i upowszechniło Money Presentation - interaktywną prezentację, mającą na celu zaznajomienie dzieci z monetami i banknotami emitowanymi przez bank centralny.
  • Wspólnie z redakcją "The Times" Bank Anglii organizuje co roku ogólnokrajowy konkurs Target Two Point Zero - the Bank of England / Times Interest Rate Challenge, przeznaczony dla grup młodzieży w wieku 16-18 lat. Uczestnicy konkursu przejmują rolę Komitetu Polityki Monetarnej Banku Anglii - czyli odpowiednika polskiej Rady Polityki Pieniężnej. Ich zadaniem jest dokonanie oceny sytuacji gospodarczej i warunków zewnętrznych oraz zaproponowanie grupie sędziów poziomu stóp procentowych, który gwarantowałby osiągnięcie celu inflacyjnego w wysokości 2,0%. W roku szkolnym 2003/2004 w konkursie uczestniczyli uczniowie z 236 szkół z Wielkiej Brytanii.
  • Na potrzeby studentów Bank Anglii przygotował film na temat działalności banku centralnego. Materiał ten jest wykorzystywany podczas specjalnych, połączonych z dyskusją, prezentacji w sali kinowej banku.
  • Z myślą o edukowaniu społeczeństwa w Banku Anglii stworzono specjalny wydział odpowiedzialny za kontakty z opinią publiczną, którego jednym z zadań jest udzielanie studentom i wykładowcom informacji na temat bieżącej działalności banku centralnego.
  • W ramach swoich działań edukacyjnych Bank Anglii utworzył Centrum Studiów nad Bankowością Centralną (Centre for Central Banking Studiem). Jest to instytucja oferująca pomoc techniczną, warsztaty, seminaria i badania porównawcze na temat banków centralnych oraz instytucji finansowych o zbliżonym polu działalności z całego świata. Jej celem jest propagowanie stabilności pieniądza, upowszechnianie wiedzy o istotnej roli banku centralnego, a także podnoszenie kwalifikacji kadry banków centralnych. Zajęcia są prowadzone przez doświadczonych pracowników Banku Anglii, będących ekspertami w poszczególnych obszarach aktywności banku centralnego. Każdego roku planuje się około 22-25 szkoleń. W ramach Centrum wydawana jest seria publikacji na temat działalności banków centralnych. Ukazało się już 21 pozycji - m.in. Introduction to monetary policy, Economic analysis in a central bank, Internal audit in a central bank, The payments system.

Działalność edukacyjna Banku Anglii to nie tylko bezpośrednie partycypowanie w projektach edukacyjnych. Niezwykle ważną sprawą jest też wspieranie społeczności lokalnych oraz działań edukacyjnych prowadzonych przez niezależne ośrodki. Każdego roku Bank Anglii przeznacza na te cele setki tysięcy funtów brytyjskich.

Niemiecki Bank Federalny (Deutsche Bundesbank)

Niemiecki Bank Centralny mocno angażuje się w edukację młodzieży szkolnej, przygotowując dla niej wartościowy program nauczania na temat pieniądza i polityki monetarnej. Program dla gimnazjów realizowany jest pod hasłem Unser Geld- czyli Nasz pieniądz, a program dla szkół średnich pod tytułem Geld & Geldpolitik - Pieniądz i polityka monetarna. Program zawiera podstawowe informacje na temat historii pieniądza, jego roli w gospodarce, polityki monetarnej, euro i Unii Monetarnej, a także praktyczne porady (np. jak założyć konto w banku) oraz scenariusze zajęć dla uczniów i wskazówki dla nauczyciela (dla nauczycieli przygotowano osobny podręcznik).

Każdego roku Bundesbank przy współpracy Niemieckiego Związku dla Promocji Edukacji Ekonomiczno-Społecznej (German Association for the Promotion of Economic and Social Education) w Bonn wydaje uaktualnioną edycję materiałów, które nieodpłatnie są przekazywane wszystkim szkołom. Materiały te dostępne są również na stronie internetowej (http://www.bundesbank.de/lern). W 2003 roku wydrukowanych zostało 600 tys. egzemplarzy podręczników dla gimnazjów i 250 tys. egzeplarzy dla szkół średnich. W 2005 roku pakiet materiałów został wzbogacony o grę internetową Misja: Bank Federalny, której koszt realizacji wynosi 100 000 euro. Nawiązuje ona ściśle do publikacji dla szkół i ma zastąpić wcześniejszą grę Kryptonim: Stabilizacja, która nawiązywała do polityki monetarnej i funkcji banku centralnego w gospodarce. Obecnie planowane jest wydanie słowniczka z zakresu podstawowej terminologii pieniądza i waluty. Bank udziela nauczycielom pomocy, jak również umożliwia uczniom zwiedzenie funkcjonującego przy banku Muzeum Monet (które odwiedza miesięcznie około 3000 uczniów).

Dla studentów Bundesbank przygotowuje coroczne Summer Workshops, których inicjatorem i orędownikiem jest były prezes Bundesbanku - Ernst Welteke. Warsztaty w całości poświęcone są zagadnieniom funkcjonowania banku centralnego oraz Eurosystemu. Organizowane są w jednym z ośrodków pod Frankfurtem i zwykle trwają kilka dni. Grupa studentów liczy około 20 osób, nie tylko z Niemiec, ale i z innych krajów Unii Europejskiej. Studenci biorą udział w prelekcjach, grach symulacyjnych, pracują w małych grupach. Wykładowcami i opiekunami grup są eksperci Bundesbanku.

Oprócz tej inicjatywy, Bundesbank uruchomił także program euro-grants adresowany do studentów ekonomii z innych krajów UE, którzy chcieliby studiować na Uniwersytecie we Frankfurcie i poszerzyć wiedzę na temat integracji gospodarczej i monetarnej Europy.

Funkcjonujące przy Bundesbanku Muzeum Pieniądza ma charakter interaktywnego centrum edukacyjnego. Muzeum mieści się w jednym budynku razem z Biblioteką Naukową i rocznie gości około 30 tysięcy zwiedzających. Muzeum to nie tylko sale wystawowe z monetami i banknotami, ale również kilkanaście gier interaktywnych. Zwiedzający może np. pełnić funkcje prezesa banku centralnego i decydować o wysokości stóp procentowych. Podejmowane decyzje skutkują zmianami w gospodarce - rośnie lub spada inflacja lub bezrobocie, przyspiesza lub zwalnia gospodarka państwa. Zwiedzający mogą korzystać z pomocy lektora, który objaśnia (w jęz. niemieckim lub angielskim) pojęcia ekonomiczne lub prezentowane procesy ekonomiczne.

Założona przez Bundesbank Fundacja Pieniądz i Waluta (Stiftung Geld und Währung) działa od 1 stycznia 2002 roku Według statutu Fundacji, celem jej działań jest upowszechnienie i podnoszenie społecznej świadomości na temat roli stabilnego pieniądza. Fundacja jako taka nie prowadzi działalności naukowej, lecz zapewnia środki finansowe na badania w dziedzinie nauk ekonomicznych i prawnych dotyczące zagadnień monetarnych, polityki pieniężnej i finansowej, bankowości oraz rynków i systemów finansowych. Fundacja finansuje między innymi stypendia dla młodych naukowców na niemieckich uniwersytetach lub w instytutach badawczych, opłaca konkretne projekty naukowe, finansuje konferencje ekonomistów oraz pobyty niemieckich naukowców w ośrodkach zagranicznych. Pomaga także finansować publikacje młodych naukowców oraz ich uczestnictwo w międzynarodowych kongresach. Fundacja angażuje się również w większe projekty interdyscyplinarne, dla realizacji których powołuje na uczelniach tzw. centra kompetencyjne. Wszystkie projekty do finansowania wyłaniane są w drodze otwartego konkursu (wyjątek stanowią konferencje naukowe). Organami fundacji są Rada Fundacji oraz Zarząd. Do Rady pięciu członków powołuje Bundesbank (dwaj z nich to członkowie zarządu Bundesbanku, a pozostali to profesorowie niemieckich uniwersytetów), dwóch - Ministerstwo Finansów (są to wysocy urzędnicy ministerstwa). W Zarządzie zasiada dwóch dyrektorów Bundesbanku i radca Ministerstwa Finansów. Kapitał Fundacji wynosi obecnie 51 mln euro, a środki na powstanie Fundacji pochodzą ze sprzedaży 1-markowej złotej monety kolekcjonerskiej, którą Bundesbank wybił z okazji zastąpienia marki niemieckiej wspólną walutą euro1.

Jak można zauważyć, w krajach wysoko rozwiniętych, takich jak Anglia czy Niemcy, edukacja ekonomiczna społeczeństwa jest ważnym zadaniem, w którym częściowo partycypują banki centralne. Podobnie dzieje się w innych państwach, nie tylko europejskich, ale też w Ameryce, Afryce i Azji. Działanie te zostaną przedstawione w kolejnych numerach "e-mentora".

Zapowiedź konferencji
zobacz podgląd
zobacz podgląd

Informacje o autorach

zobacz podgląd
ANDRZEJ JASZCZUK
Autor jest absolwentem specjalizacji andragogicznej na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego oraz studiów podyplomowych z zakresu Zarządzania Zasobami Pracy oraz Zarządzania Projektami w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Jest jedną z osób, które w Narodowym Banku Polskim zajmowały się tworzeniem i budową Portalu Edukacji Ekonomicznej NBPortal.pl. Obecnie pracuje w NBP jako Naczelnik Wydziału Portalu Edukacji Ekonomicznej. Jego główne zainteresowania to zarządzanie projektami edukacyjnymi oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii w kształceniu i rozwoju zawodowym.



zobacz podgląd
MARCIN POLAK
Kierownik Zespołu Edukacji w Departamencie Komunikacji Społecznej NBP

Przypisy

1 Więcej na ten temat: www.stiftung-geld-u....