Voice over Internet Protocol

- telefonowanie przez internet

Artur Banach

Telefonia internetowa uznawana jest za technologię, która może zrewolucjonizować zarówno tradycyjne, naziemne sieci telefoniczne, jak i sieci komórkowe. Coraz bardziej powszechne zastosowanie standardu Voice over Internet Protocol sprawia, że przyszłość telekomunikacji rysuje się w nowym wymiarze. Na rynku można zaobserwować zwiększającą się liczbę operatorów. Powiększa to konkurencję i wymusza obniżkę cen. Artykuł przedstawia historię telefonii internetowej, jej zalety i wady, rozwój, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji w Polsce oraz zagrożenia wynikające z jej stosowania.

Trudno dziś wyobrazić sobie świat bez telefonu. Nawet w dobie powszechnego dostępu do internetu, umożliwiającego prowadzenie nieograniczonej korespondencji, rozmowa z drugą osobą jest dla większości najważniejszą formą komunikacji. Dotychczas sieć najczęściej była wykorzystywana do przeglądania stron WWW, sprawdzania i wysyłania poczty elektronicznej, zbierania materiałów na potrzeby nauki i do używania komunikatorów oraz czatu. Telefonia internetowa wykorzystywana jest jako sposób tańszej komunikacji głosowej.

Voice over Internet Protocol to nowoczesny sposób komunikacji głosowej w sieciach teleinformatycznych. Technologia ta oparta jest na transmisji głosu w tzw. postaci pakietowej (podobnie jak ma to miejsce w przypadku transmisji danych) i korzysta z tej samej sieci, która jest używana do transmisji danych. W odróżnieniu od tradycyjnej telefonii, dla której świadczenia potrzebna jest dedykowana sieć. Telefonia IP to fundamentalna zmiana modelu funkcjonowania rynku telekomunikacyjnego. Dotychczas był on zamkniętym rynkiem rozwiązań producenckich, gdzie wybór centrali telefonicznej konkretnej firmy oznaczał konieczność zakupu konkretnych telefonów systemowych o określonych aplikacjach towarzyszących. Telefonia IP zrewolucjonizowała funkcjonowanie rynku telekomunikacyjnego, wprowadzając otwarte, ogólnodostępne standardy internetowe w miejsce wewnętrznych norm poszczególnych producentów1. W przeciwieństwie do tradycyjnej telefonii, która opiera się na połączeniu dwóch rozmawiających ze sobą abonentów jednym fizycznym obwodem telefonicznym, IP pozwala na umieszczenie głosu rozmówców w pakietach danych, które następnie przesyłane są łączami internetowymi i u celu składane w całość. Dzięki kompresji pakiety zawierające rozmowy telefoniczne wymagają mniejszego pasma transmisyjnego niż rozmowy telefoniczne przesyłane w sposób tradycyjny. Dlatego sieci IP są znacznie bardziej efektywne, wymagają mniejszych inwestycji i są bardziej elastyczne2.

Początki telefonii internetowej

Połączenia typu Voice over Internet Protocol (VoIP) rozwinęły się początkowo w Stanach Zjednoczonych w latach 90. Główną zaletą tej telefonii są czynione oszczędności. Każda firma posiadająca sieć placówek i dysponująca rozległą siecią, gwarantującą wysoką jakość transmisji, może stosunkowo niewielkim kosztem zmniejszyć wysokość swoich rachunków telefonicznych. Usługa głosowa jest w tym przypadku (także w relacji międzymiastowej) w całości realizowana jako usługa Voice over Internet Protocol. Oznacza to, że wszystkie rozmowy wewnątrz firmy prowadzone są za darmo, a komunikacja na zewnąrz to koszt rozmowy lokalnej w ramach danej strefy telefonicznej3. Początki technologii VoIP, umożliwiającej przesyłanie głosu przez internet, określa się na rok 1995, kiedy firma Vocaltec stworzyła oprogramowanie pozwalające na rozmawianie przez sieć IP. Jednak dopiero rok później powstało pierwsze urządzenie umożliwiające taką konwersację w czasie rzeczywistym. Usługi VoIP szybko znalazły się w kręgu zainteresowania firm, które widzą w nich szansę na zmniejszenie opłat za połączenia między swoimi oddziałami i klientami znajdującymi się za granicą. Możliwe oszczędności są tym większe, im więcej i dalej (w sensie geograficznym) wykonywanych jest połączeń. Wynikają one w dużej mierze z tego, że głos transportowany jest przez sieć pakietową (np. sieć lokalną, internet) jak najbliżej centrali telefonicznej abonenta-odbiorcy. Dopiero tam "wchodzi" do stacjonarnej sieci telefonicznej z komutacją łączy4. Na koszt takiego połączenia składają się więc przede wszystkim cena impulsu lokalnego i opłata za dostęp do sieci osoby inicjującej rozmowę. Biorąc pod uwagę, iż coraz częściej za internet uiszczany jest stały, miesięczny abonament, a rozmowa lokalna, np. w USA, jest bezpłatna, to oszczędności mogą być naprawdę wysokie5.

Dlaczego VoIP?

Dynamiczny rozwój szerokopasmowego dostępu do internetu sprawia, że telefonia IP już niedługo zagości w każdym zakątku świata. Dzisiaj najczęściej wykorzystywana jest przez duże firmy i instytucje. W Polsce na wdrożenie kompleksowego systemu komunikacji z wykorzystaniem sieci pakietowej zdecydowała się m.in. Straż Graniczna (ok. 7 tys. telefonów). Na świecie z podobnych możliwości korzystają m.in. Boeing, Ford Motors oraz Bank of America, który posiada około 180 tys. telefonów IP. Inwestycja w nowoczesną łączność to często duży wydatek, który jednak szybko się zwraca w postaci mniejszych kosztów eksploatacji. Dodatkowe oszczędności uzyskiwane są poprzez zintegrowanie korporacyjnego intranetu z lokalnymi sieciami telefonii stacjonarnej (własne ramki VoIP). Tego typu przedsięwzięcia otwierają przed użytkownikami zupełnie nowe, niespotykane dotąd możliwości, takie jak np. obsługa poczty elektronicznej za pomocą specjalnego aparatu telefonicznego.

Tabela 1. Zalety i wady VoIP
Zalety VoIP Wady VoIP
Niskie koszty połączeń na duże odległości Wysoki koszt sprzętu dla użytkowników indywidualnych
Darmowe połączenia wewnątrz sieci IP Możliwe opóźnienia przekazu głosu
Łatwy dostęp do usług VoIP (z komputera lub zwykłego telefonu) Wymagany dostęp do internetu
Nowe usługi telefoniczne (np. wysyłanie faksów bezpośrednio na adres e-mailowy) Brak gwarancji jakości świadczenia usługi (QoS)
Możliwość uzyskania stałego numeru telefonicznego niezależnie od miejsca podłączenia do sieci Brak standardów zabezpieczeń przed podsłuchem
Możliwość integracji telefonu z komputerem
Jedna sieć dla telefonów i komputerów Podatność bramek VoIP na ataki typu DoS

Źródło: J. Orłowski, zVoIPowany świat, "Chip" 2005, nr 2, s. 23.
Małe i średnie firmy najczęściej używają telefonii hybrydowej i wyposażają swoje wewnętrzne centralki telefoniczne w odpowiednie moduły, pozwalające korzystać z usług wybranego dostawcy VoIP. Zaletami są tu zarówno szybkość wdrożenia, jak i prostota obsługi: numery telefonów wybiera się standardowo, a za przekazanie połączenia właściwą linią telefoniczną lub z wykorzystaniem usługi VoIP odpowiedzialne jest oprogramowanie centralki. Coraz częściej można też spotkać stosunkowo tanie routery sprzętowe z opcją VoIP, pozwalające podzielić łącze internetowe na kilka komputerów oraz korzystać z tanich połączeń za pomocą zwykłego aparatu6.

Rozwój telefonii IP

W USA telefonia internetowa już niedługo może stać się najpopularniejszym sposobem porozumiewania się. VoIP umożliwia bowiem operatorowi dużo niższe koszty działalności, dzięki czemu jego usługi mogą być nawet o 70% tańsze od połączeń realizowanych w zwykłej technologii. Operatorzy internetowi nie utrzymują własnej sieci, nie inwestują w kable i centrale telefoniczne oraz nie potrzebują też zatrudniać wielu pracowników7. Oto jak międzynarodowe korporacje wykorzystują VoIP:

  • 36% - do rozmów wewnątrz firmy,
  • 26% - jako bezpłatne numery typu 0-800,
  • 25% - jako centra obsługi klienta,
  • 24% - do wszystkich połączeń,
  • 24% - jako zapasową łączność na wypadek awarii,
  • 22% - do rozmów z dostawcami,
  • 21% - do pracy zdalnej.

Dynamikę rozwoju rynku i zastosowania telefonii IP przedstawia rysunek 18.

Rysunek 1. Przychody ze sprzedaży systemów VoIP na świecie (w mld dolarów)

zobacz podgląd


Źródło: J. Orłowski, dz. cyt., s. 23.

VoIP w Polsce

W Polsce połączenia VoIP pojawiły się na początku XXI wieku. Brak jakichkolwiek reakcji czynników oficjalnych na tę próbę obchodzenia monopolu Telekomunikacji Polskiej, sprawił, iż zjawisko to szybko nabrało znaczenia i stało się powszechne. Podczas połączeń VoIP na linii występują opóźnienia rzędu kilku milisekund, co sprawia, że rozmowa nie odbywa się w czasie rzeczywistym, więc nie jest rozmową telefoniczną9. Możliwe jest więc zakupienie karty pre-paid np. telepin, połączenie się poprzez zwykły telefon z numerem dostępowym i po podaniu kodu dostępu uzyskanie połączenia VoIP np. za 18 groszy netto za minutę z USA. W takim przypadku użytkownik rozmawia przez telefon, jednak według polskiego prawa nie jest to rozmowa telefoniczna10. Przez wiele lat w Polsce ceny za połączenia telefoniczne dyktowała Telekomunikacja Polska. Pojawienie się niezależnych firm telekomunikacyjnych tylko nieznacznie tę sytuację poprawiło. Narodowy operator był bowiem w wielu kwestiach, np. połączeń międzynarodowych i międzymiastowych, po prostu monopolistą. Dzięki rozwojowi technologii VoIP, umożliwiającej wykonywanie połączeń przez internet, sytuacja ta uległa radykalnej zmianie. W latach 90. Telekomunikacja Polska oferowała połączenia z USA w cenie ponad 4 zł za minutę rozmowy. Dziś cena wynosi 0,55 zł, co stanowi kilkanaście procent ówczesnych kosztów. O zaletach telefonii internetowej każdy może przekonać się osobiście.

Ceny dla wybranych połączeń u kilku operatorów VoIP przedstawia tabela 2.

Tabela 2. Ceny połączeń międzynarodowych realizowanych przez operatorów VoIP w USD
Kierunek Mediaring Net2phone Callserve
GSM Tel. GSM Tel. GSM Tel.
Anglia 0,29 0,032 0,24 0,049 0,24 0,05
Australia 0,26 0,045 0,31 0,059 0,28 0,05
Francja 0,29 0,039 0,25 0,049 0,26 0,05
Hiszpania 0,39 0,055 0,25 0,059 0,26 0,05
Kanada 0,33 0,033 0,049 0,049 0,26 0,05
Niemcy 0,30 0,039 0,25 0,049 0,26 0,05
USA 0,039 0,039 0,049 0,049 0,05 0,05
Włochy 0,3 0,050 0,29 0,059 0,26 0,05
Polska 0,31 0,129 0,26 0,129 0,29 0,13

Źródło: R. Staszkiewicz, Telefonia internetowa czyli wykręć numer w sieci,
"Brief" 2004, nr 6 (57), s. 40.
Stosunkowo nową usługą jest Phone2PC, dzięki której korzystając z komputera można odbierać rozmowy przychodzące ze stacjonarnych sieci telefonicznych. Jest to dodatkowa usługa dla klientów, świadczona w ramach oferty PC2Phone. Za uzyskanie i korzystanie z zewnętrznego numeru trzeba jednak dodatkowo płacić. Ciekawostką jest fakt, że można kupić numer z dowolnej strefy numeracyjnej udostępnianej przez operatora. I tak można nabyć numer warszawski, chociaż istnieje nawet możliwość zakupu numeru ze strefy Manhattanu w Nowym Jorku. Posiadając taki numer, można na niego odpowiadać, będąc w każdym miejscu na świecie, a jedynym warunkiem jest posiadanie komputera podłączonego do internetu11. zobacz podgląd
Ceny usług VoIP są znacznie niższe niż u tradycyjnych operatorów telekomunikacyjnych. Do Stanów Zjednoczonych i Kanady można łączyć się z dowolnego miejsca na świecie za jedyne 1,7 centa amerykańskiego. Taką ofertę przedstawia dialpad.com12. Cena ta jest niższa niż koszt rozmowy lokalnej za pośrednictwem Telekomunikacji Polskiej. Tańsze jest więc uzyskanie połączenie z budynku głównego Szkoły Głównej Handlowej do San Francisco (ok. 5 groszy za minutę), korzystając z VoIP, niż z Biblioteką Narodową położoną na tej samej ulicy, przy pomocy łączy Telekomunikacji Polskiej (3 minuty połączenia za 36 groszy)13.

Zagrożenia

Obserwowany obecnie dynamiczny rozwój telefonii IP jest wynikiem chęci obniżenia kosztów usług telekomunikacyjnych. Dążenie do oszczędności może jednak łatwo prowadzić do strat. Telefonia IP nie jest, wbrew temu, co się o niej sądzi, rozwiązaniem bezpiecznym. Dotyczy to zarówno sfery czysto telefonicznej, jak i faktu, że telefonia IP wykorzystuje sieć transmisji danych. Oczywiste konsekwencje dla bezpieczeństwa ma także fakt, że telefonia IP opiera się w dużej mierze na rozwiązaniach programowych. Zabezpieczenie usług telefonii IP działających wewnątrz firmowego intranetu jest stosunkowo łatwe - pod warunkiem wykorzystania architektury sieci przełączanych oraz odpowiedniego zabezpieczenia dostępu do przełączników. Telefonia IP jest jednak wykorzystywana głównie do łączności ze światem zewnętrznym i zabezpieczenie tej właśnie sfery stanowi największe wyzwanie. Usługi VoIP są często uruchamiane na powszechnie znanych, a ponadto w pełni funkcjonalnych systemach operacyjnych, co jest wręcz jawnym zaproszeniem do ataku. Wykorzystywany przez telefonię do transportu głosu protokół IP powoduje, że usługi telekomunikacyjne nowej generacji są narażone na wszystkie znane ataki wymierzone w ten protokół. Prawdopodobieństwo włamania się do sieci IP jest większe niż w przypadku sieci PSTN. W sieciach tych kryje się ponadto dużo więcej zasobów interesujących potencjalnych włamywaczy niż w sieciach telefonicznych. W kontekście telefonii IP można jak najbardziej mówić o atakach uniemożliwiających korzystanie z usług (denial of service), podszywaniu się (spoofing), przejmowaniu sesji (man in the middle), a nawet złośliwych atakach na mechanizmy QoS, powodujących zakłócenia transmisji przez wprowadzenie zmiennych opóźnień czy też prowadzących do rozsynchronizowania sesji. Oprócz tego możliwa jest kradzież tożsamości użytkowników i urządzeń, np. w celu nieautoryzowanego korzystania z usług telefonicznych na koszt ofiary14.

Podsumowanie

Świat telekomunikacji wchodzi w epokę technologii internetowej. Spółki telekomunikacyjne, które ją wprowadzą, mogą zredukować koszty operacyjne o 20-30%, co w porównaniu z wydatkami na telefonię tradycyjną oznaczałoby oszczędności rzędu 7-10 mld dolarów rocznie. To tylko jedna z korzyści technologii VoIP, kolejna polega na tym, że nowe technologie pozwalają dostarczać klientom wiele nowych usług. Istnieje możliwość zbudowania szybkiej sieci IP, która pozwoliłaby na zaoferowanie przesyłu głosu, danych i przekazu wideo. Technologia ta jest na tyle wiarygodna, że używa jej m.in. bank Merrill Lynch i kilka innych dużych korporacji15. Obecnie telefonia VoIP osiągnęła już taki stan, że jest łatwo dostępna, prosta w obsłudze i przede wszystkim tania. Niewielkim nakładem pracy i kosztów można z niej korzystać praktycznie w każdym zakątku świata. Koszty połączeń międzynarodowych są o wiele niższe niż w przypadku tradycyjnej telefonii, a wybór wśród operatorów VoIP szeroki. O wyborze usługodawcy każda osoba wyrażająca chęć rozmawiania przez internet, decyduje we własnym zakresie.

Bibliografia

  • P. Dorosz, Telefon z zapalnikiem, Raport "Computerworld", styczeń 2004.
  • P. Gamdzyk, S. Kosieliński, Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone, "Computerworld" 2003, nr 1(557).
  • P. Jarmoliński, W jednym gniazdku, "Businessman" 2004, nr 11(164).
  • R. Mikołajczak, Głos w pakietach, "Infotel" 2003, nr 7-8.
  • D. Nawojczyk, Komputerofon, "Chip" 2005, nr 2.
  • J. Orłowski, zVoIPowany świat, "Chip" 2005, nr 2.
  • S. Rosenbush, Zielone światło dla telefonii, "BusinessWeek" 2003, nr 7(136).
  • T. Szetyński, J. Orłowski, Rozmowy za grosze, "Chip" 2005, nr 2.

Informacje o autorze

zobacz podgląd
ARTUR BANACH
Autor jest doktorantem w Kolegium Zarządzania i Finansów Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. Jest absolwentem SGH - kierunek Zarządzanie i Marketing. Jego głównym obszarem zainteresowania jest public relations i komunikacja internetowa. Posiada doświadczenie zawodowe w działach: finansowym, personalnym oraz zarządzania nieruchomościami zdobyte w Stanach Zjednoczonych.

Przypisy

1 R. Mikołajczak, Głos w pakietach, "Infotel" 2003, nr 7-8, s. 42.

2 P. Jarmoliński, W jednym gniazdku, "Businessman" 2004, nr 11(164), s. 108.

3 R. Mikołajczak, dz.cyt., s. 42.

4 Komutacja łączy - charakterystyczny sposób łączenia i rozdzielania kanałów rozmownych między abonentami sieci telekomunikacyjnej, tradycyjnie stosowany w odniesieniu do central telefonicznych z komutowaniem lintelefonicznych (obwodów, kanałów). W systemach z komutowaniem łączy cały trakt komunikacyjny jest zajęty przez cały czas trwania sesji wyłącznie przez jedno połączenie, czyli dwóch abonentów sieci. Systemy telekomunikacyjne z komutowaniem łączy są obecnie zastępowane przełączaniem pakietów; www.idg.pl. [21.03.2005].

5 J. Orłowski, zVoIPowany świat, "Chip" 2005, nr 2, s. 22.

6 Tamże.

7 P. Jarmoliński, dz. cyt., s. 108.

8 J. Orłowski, dz. cyt., s. 23.

9 P. Gamdzyk, S. Kosieliński, Co nie jest prawem zabronione, jest dozwolone, "Computerworld" 2003, nr 1(557), s. 8.

10 www.telepin.pl

11 T. Szetyński, J. Orłowski, Rozmowy za grosze, "Chip" 2005, nr 2, s. 28-29.

12 www.dialpad.com

13 Dane według kursu walut i cennika Telekomunikacji Polskiej na dzień 1 marca 2005.

14 P. Dorosz, Telefon z zapalnikiem, Raport "Computerworld", styczeń 2004, s. 14.

15 Rosenbush Steve, Zielone światło dla telefonii, "BusinessWeek" 2003, nr 7(136), s. 50-51.