AAA

Realizacja metody e-portfolio na platformie OLAT

Ewa Palka

Wprowadzenie

Niniejszy artykuł wyjaśnia, jak wykorzystać metodę elektronicznego portfolio na platformie e-learningowej OLAT do wzbogacenia zajęć dydaktycznych oraz dokumentowania i prowadzenia refleksji nad procesem uczenia się. Omówiona została struktura e-portfolio oraz jego zastosowanie w kursie. Przeanalizowano również opinie studentów. Opracowanie powstało na bazie własnych doświadczeń autorki zdobytych podczas korzystania z platformy OLAT1.

E-portfolio2, zwane również elektroniczną teczką lub cyfrowym portfolio, to dynamiczne narzędzie edukacyjne i społeczne służące twórcy do gromadzenia wytworów swojej pracy, a tym samym dokumentowania czynionych postępów, świadomej ich analizy i planowania dalszego rozwoju. W literaturze można spotkać się z różnymi interpretacjami definicji tego narzędzia. E. Heinrich, M. Bhattacharya i R. Rayudu3 podkreślają, że e-portfolio to coś więcej niż tylko zbiór prac studenta: jego wartość wynika z przemyślanych wyborów, umiejętnej samooceny i refleksji oraz z oceny wyników i procesu postępów w nauce. Z kolei A. Garthwait i J. Verrill4 oraz Y. Gulbahara i H. Tinnmaz5 pokazują, że istotą e-portfolio jest fakt, iż stanowi ono część procesu zdobywania wiedzy, a nie jego rezultat.

W literaturze opisywane są różne rodzaje e-portfolio. W zależności od czasu, w którym ma miejsce proces pracy, można wyróżnić trzy rodzaje e-portfolio: prezentacyjne, strukturyzowane i rozwijające się. E-portfolio prezentacyjne6 to kolekcja dowodów i przykładów, które reprezentują to, czego jego właściciel już się nauczył i co wybrał do zaprezentowania konkretnemu odbiorcy. Zwykle są one skategoryzowane, opisane i opatrzone refleksjami. E-portfolio strukturyzowane powstaje w procesie tworzenia dowodów i przykładów w ramach wcześniej założonej struktury, natomiast e-portfolio rozwijające się zmienia - mniej lub bardziej - swoją strukturę w procesie tworzenia i dodawania nowych dowodów. Wspominane wyżej dowody i przykłady to prace reprezentujące doświadczenia i osiągnięcia związane z konkretnymi umiejętnościami, jak również przykłady wykorzystania tych umiejętności. W dalszej części pracy zamiennie z dowodem i przykładem stosowane będzie pojęcie artefaktu.

W zależności od sposobu wykorzystywania e-portfolio K. Smith i H. Tillema7 rozróżniają cztery jego typy. Dwa pierwsze to e-portfolia, w których istotną rolę odgrywa z góry ustalona zawartość. Są to: e-portfolio dokumentacyjne, stosowane np. w celu udzielania wskazówek pomocnych przy wyborze zawodu lub awansie, oraz e-portfolio szkoleniowe wykorzystywane do nauki i rozwoju. Dwa kolejne to e-portfolia, w których wybór treści zależy od ich twórcy - e-portfolio refleksyjne, będące odmianą e-portfolio dokumentacyjnego, oraz e-portfolio rozwoju osobistego, skupiające się na samodzielnym uczeniu się i rozwoju jego twórcy.

W dalszej części pracy omówione zostanie prezentacyjne e-portfolio studentów, w którym istotną rolę będą odgrywały refleksje odnoszące się zarówno do własnej pracy studentów, jak i ich wyborów dotyczących poszczególnych elementów. Studenci zachęcani są do notowania refleksji w trakcie całego procesu tworzenia e-portfolio8, gdyż właśnie zawarte w e-portfolio refleksje nadają sens zróżnicowanym i niepowiązanym ze sobą fragmentom informacji.

Systemy e-portfolio (komercyjne i open source) znajdują zastosowanie na wszystkich szczeblach szkolnictwa m.in. w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie i Holandii. Interesującym projektem dotyczącym e-portfolio był The Australian ePortfolio Project (AeP)9 prowadzony przez The Carrick Institute for Learning and Teaching in Higher Education, który współtworzą cztery australijskie uniwersytety: Queensland University of Technology, University of Melbourne, University of New England i University of Wollongong. Głównym celem tego projektu była promocja metody e-portfolio na uczelniach i rozpoznanie jej zastosowania jako sposobu na zarządzanie rozwojem oraz na podwyższanie samooceny studentów. W Polsce idea e-portfolio została upowszechniona w ramach europejskiego projektu MOSEP, który był finansowany ze środków programu Leonardo da Vinci na lata 2006-2008. Projekt realizowało Centrum e-Learningu Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Na świecie e-portfolio jest już dobrze rozwiniętym i opisanym narzędziem - metodą dokumentowania i prezentowania rozwoju osobistego. Przykładem instytucji powszechnie stosującej e-portfolio może być St. Olaf College10, na którym od roku 2001 studenci tworzą e-portfolia stanowiące zapis ich pracy wykonanej w trakcie studiów. Na Portland State University podobnie - ponad 95 proc. wszystkich studentów biorących udział w kursie FRINQ11 tworzy e-portfolia, w których przedstawia swoje najlepsze prace oraz refleksje związane z ich wykonaniem. W szkolnictwie wyższym w Niemczech i w Szwajcarii e-portfolia wykorzystywane są zarówno przez nauczycieli (e-portfolio kursu), jak i jako dzienniki osiągnięć oraz refleksji studentów (e-portfolio studenta). Przykładami uniwersytetów, które korzystają w ten sposób z e-portfolio i dodatkowo pracują na opisywanej w dalsze części artykułu platformie OLAT, są: Uniwersytet w Zurychu12 (e-portfolio od 2010 roku), Uniwersytet w Hamburgu oraz Uniwersytet w Genewie (na obu od 2011 roku).

Jak już wspomniano, badania autorki dotyczą e-portfolio tworzonego przez studentów. Zostały one zainspirowane między innymi badaniami dotyczącymi tej metody prowadzonymi na świecie, w szczególności pracą M. McNeill i A. Crama13. Autorzy przedstawili w tej pracy wyniki otrzymane po zaimplementowaniu metody e-portfolio w systemie Mahara. W trakcie dwóch semestrów na jednym z uniwersytetów australijskich studenci testowali użyteczność e-portfolio i jego wpływ na proces uczenia się. Wyniki pokazały, że istnieje potrzeba (ponad 55 procent wskazań), aby narzędzie to stanowiło część procesu uczenia się i nauczania. Autorzy pod koniec artykułu pozostawili otwartym pytanie o istnienie narzędzi e-portfolio, które byłoby zintegrowane z istniejącą już platformą LMS.

Opis projektu

Celem artykułu jest omówienie zastosowania e-portfolio jako metody pracy dydaktycznej ze studentkami trzeciego roku pedagogiki. Projekt został przeprowadzony w ramach przedmiotu technologie informacyjne, który realizowany był w roku akademickim 2012/2013. Wzięło w nim łącznie udział 120 studentek. Celem projektu było samodzielne stworzenie na platformie OLAT14 elektronicznego portfolio służącego do zaprezentowania i opatrzenia refleksjami swoich osiągnięć naukowych i osobistych. Projekt składał się z dwóch istotnych części: doboru artefaktów oraz refleksji. Struktura e-portfolio została z góry narzucona. Wymagane było skorzystanie z następujących stron: Dane kontaktowe, Osiągnięcia, Cele osobiste, Cele edukacyjne i Zainteresowania. Studentki zostały również poinformowane o obowiązujących zasadach oceny ich projektu.

Przy ocenianiu brane były pod uwagę następujące aspekty:

  • wykorzystanie narzuconej struktury - podstawowe działy;
  • dobór artefaktów i ich zgodność z przedstawionymi elementami struktury;
  • poziom refleksji - włączenie osobistych przemyśleń w strukturę e-portfolio;
  • zawartość (m.in. umieszczenie własnego życiorysu jako pliku w formacie PDF);
  • funkcjonalność i ogólny wygląd pracy (estetyka), łatwa nawigacja oraz czytelna struktura.

Realizacja projektu na platformie OLAT

Po otrzymaniu planu struktury studentki rozpoczęły praktyczne tworzenie e-portfolio. Pierwszym krokiem było zebranie dokumentacji i selekcja informacji wchodzących w jego skład. Spośród artefaktów należało wybrać te, które miały zostać wykorzystane, stworzyć - o ile to było potrzebne - nowe artefakty oraz połączyć wybrane artefakty w spójną, sensowną całość. Artefaktami mogły być opracowania, teksty, pliki, prezentacje, blogi, zadania domowe. Użytkownik platformy OLAT może tworzyć własne artefakty - przesyłać pliki lub dodawać osobiste notatki, jak również pobierać te, które istnieją już w systemie - wpisy z własnych blogów, wiki i forów czy też pliki z innych folderów. Tworzone artefakty można klasyfikować, przypisując do nich słowa kluczowe, opisywać je i organizować w foldery. Wszystkie artefakty przechowywane są w folderze Moje artefakty. Folder ten pozwala nimi zarządzać. Można tutaj zamieszczać nowe artefakty, wyszukiwać już istniejące i usuwać niepotrzebne. Mogą być one wyświetlone w jednym z dwóch typów widoków do wyboru - w tabeli lub postaci widoku szczegółowego (rysunek 1). Tabela zalecana jest w przypadku dużej liczby artefaktów.

Rysunek 1. Folder Moje artefakty z przykładowymi typami artefaktów (widok szczegółowy, strona pierwsza)

Źródło: opracowanie własne.

Następnym krokiem było utworzenie e-portfolio na platformie, w obrębie kursu technologie informacyjne. Należało wybrać z Zasobów edukacyjnych element Portfolio. Platforma OLAT umożliwia utworzenie e-portfolio w jednym z trzech szablonów do wyboru: „prostym”, „zabawnym” i „skóra”. Korzystając z edytora Portfolio i przy zachowaniu narzuconej z góry struktury, należało stworzyć odpowiednie strony w spisie treści. Każda strona to konkretny dział, posiadający tytuł i opis. Opis jest jednocześnie zawartością strony (rysunek 2).

Rysunek 2. Edytor e-portfolio (szablon prosty, w trakcie tworzenia struktury)

Źródło: opracowanie własne.

Po zbudowaniu odpowiedniej struktury należało wstawić gotowe i związane z konkretnymi działami artefakty. Na stronie można zamieszczać wiele artefaktów, pamiętając, że pojedynczy może być dowodem na posiadanie różnych kompetencji, a zatem pojawić się na kilku stronach jednocześnie (rysunek 3).

Rysunek 3. Gotowa struktura - Spis treści e-portfolio (szablon prosty)

Źródło: opracowanie własne.

Po kliknięciu na dany artefakt można wyświetlić jego widok szczegółowy (przykład - patrz rysunek 4).

Rysunek 4. Widok szczegółowy artefaktu zawierającego dołączony dokument

Źródło: opracowanie własne.

W przypadku artefaktu powiązanego z innym elementem zewnętrznym lub pochodzącym z platformy (np. blogiem) wybranie linku Źródło spowoduje automatyczne przeniesienie z e-portfolio do miejsca, w którym znajduje się wskazany element.

Na poniższych przykładach pokazano szczegółowe widoki wybranych stron z trzech różnych e-portfolio stworzonych na platformie przez studentki realizujące omawiany projekt. Rysunek 5 przedstawia e-portfolio utworzone przy wykorzystaniu szablonu prostego, z aktywną stroną Zainteresowania. Do strony dołączone są trzy artefakty - utworzony na platformie blog oraz dwa pliki tekstowe.

Rysunek 5. Przykładowe e-portfolio, szablon prosty, aktywna strona: Zainteresowania

Źródło: opracowanie własne.

Na rysunku 6 widoczne jest e-portfolio utworzone z zastosowaniem szablonu zabawnego i z aktywną stroną Osiągnięcia. Jako artefakt dołączony został życiorys w formacie PDF.

Rysunek 6. Przykładowe e-portfolio, szablon „zabawny”, aktywna strona: Osiągnięcia

Źródło: opracowanie własne.

Rysunek 7 przedstawia e-portfolio utworzone z wykorzystaniem szablonu typu skóra i z aktywną stroną Cele edukacyjne. Dodatkowo dołączone są dwa artefakty - ponownie życiorys w formacie PDF oraz artefakt tekstowy zawierający refleksje dotyczące celów edukacyjnych.

Rysunek 7. Przykładowe e-portfolio, szablon typu „skóra”, aktywna strona: Cele edukacyjne

Źródło: opracowanie własne.

Na platformie OLAT studenci mogą tworzyć w obrębie kursu więcej niż jedno e-portfolio. Wszystkie przechowywane są w folderze Moje foldery zbiorcze, który pozwala nimi zarządzać - udostępniać innym osobom lub usuwać.

Analiza opinii studentek o e-portfolio

W celu określenia użyteczności efektów metody e-portfolio zbadano stosunek ankietowanych do kilku podstawowych stwierdzeń (wykres 1). Studentkom zaprezentowano sześć stwierdzeń. Wybierały spośród nich te, z którymi się zgadzały i krótko wyjaśniały swój wybór.

Uzyskano następujące wyniki:

  • Budowanie e-portfolio zachęca do przemyślenia, czego student nauczył się w trakcie studiów (zdanie 1). Okazało się, że większość studentek (88 proc.) zgodziła się z tym stwierdzeniem (np.: Dzięki e-porfolio uporządkowałam sobie wykonane projekty i napisane artykuły w okresie studiów. ).
  • Proces budowania e-portfolio zachęca do przemyśleń na temat celów nauczania (zdanie 2) oraz o zdobytej wiedzy, własnych umiejętnościach czy zdolnościach (zdanie 3). Okazuje się, że oba stwierdzenia mają wiele zwolenniczek wśród studentek tworzących e-portfolio (ponad 90 procent).
  • Elektroniczne portfolio jest sposobem na pokazanie innym swoich umiejętności i talentów (zdanie 4). Z tym stwierdzeniem zgodziło się ponownie ponad 80 procent studentek (np.: Mogę pokazać koleżankom, czym się interesuję, jakie czytam książki, jak spędzam wolny czas. Mogę pokazać się z jak najlepszej strony.);
  • E-portfolio to dostarczenie miejsca, w którym można umieszczać zadania wykonane w trakcie kursu (zdanie 5) - z tym stwierdzeniem zgodziło się około 68 proc. studentek .
  • Najmniej ankietowanych (niecałe 30 proc.) zgodziło się ze stwierdzeniem, iż e-portfolio umożliwia refleksję nad procesem uczenia się (zdanie 6). Wynika to prawdopodobnie z zaobserwowanego faktu, że kwestia refleksji nad własnym rozwojem była najtrudniejszą częścią procesu tworzenia e-portfolio. Studentkom łatwiej było wymieniać w punktach osiągnięcia czy cele edukacyjne, niż szczegółowo je opisywać lub analizować (patrz np. rysunek 6, 7).

Wykres 1. Ocena efektów metody e-portfolio

Źródło: opracowanie własne.

Dobór artefaktów dokumentujących cel metody e-portfolio to kolejny element sprawiający trudność. Studentki musiały dokonać selekcji swoich artefaktów i wybrać te, które najlepiej dowodziły wskazanych przez nie umiejętności i zainteresowań. Jak studentki ustosunkowały się do pytania Czy dobór artefaktów do Twojego e-portfolio sprawił Ci trudność? Okazało się, że więcej niż połowa badanych (58 proc.) odpowiedziała na to pytanie twierdząco.

Analiza wykonanych projektów wykazała, że wśród wybieranych artefaktów przeważały wpisy pochodzące z bloga oraz dokumenty PDF (70 proc.), jak również inne dokumenty (najczęściej projekty lub wyniki testów przechowywane na platformie) potwierdzające osiągnięcia zawodowe studentek (60 procent).

Kolejne pytanie brzmiało: Czy proces tworzenia e-portfolio zachęcił Cię do zastanowienia się nad tym, czego do tej pory nauczyłaś się na studiach? Ponad 89 procent zapytanych odpowiedziało na to pytanie pozytywnie (wykres 2).

Wykres 2. Ocena użyteczności metody e-portfolio

Źródło: opracowanie własne.

Ostatnie z analizowanych pytań brzmiało: Czy metoda e-portfolio będzie metodą wykorzystywaną przez Ciebie w przyszłości? Ponad 80 proc. studentek (wykres 3) odpowiedziało na to pytanie twierdząco.

Wykres 3. Ocena przydatności metody e-portfolio

Źródło: opracowanie własne.

Wnioski

Na podstawie przedstawionych wyników można stwierdzić, że dla większości studentek e-portfolio było ciekawym projektem wykonanym na platformie OLAT. Znaczna część z nich potwierdziła użyteczność tej metody jako sposobu prezentacji swoich osiągnięć naukowych i zainteresowań osobistych. Zatem metoda ta stanowi ciekawe uzupełnienie i wzbogacenie zajęć prowadzonych online. Oczywiście dla potwierdzenia uzyskanych powyżej wyników powinny być realizowane dalsze badania, które obejmowałyby większą liczbę studentów.

Podsumowanie

W niniejszym opracowaniu omówiony został nowy element platformy OLAT wykorzystywany jako narzędzie dydaktyczne do tworzenia elektronicznego portfolio. Skupiono się w szczególności na e-portfolio prezentacyjnym, wspierającym rozwój osobisty i zawodowy studentów. Zaprezentowane zostały przykładowe elementy e-portfolio stworzone przez studentki w trakcie realizacji zadanego projektu. Przedstawiona w niniejszym artykule metoda kształcenia przy wykorzystaniu e-portfolio daje możliwość zastosowania technologii informacyjnych w kształceniu na odległość. Można wykorzystać ją w pracy zespołowej lub w samokształceniu, jak również zaprojektować z jej wykorzystaniem wiele interesujących kursów online.

Doświadczenia edukacyjne różnych krajów potwierdzają wartość zastosowań dydaktycznych i wychowawczych e-portfolio oraz ujawniają zalety jego wdrożenia w szkole lub na uczelni, takie jak: wzmocnienie motywacji do uczenia się; refleksja nad swoimi mocnymi i słabymi stronami, samodzielna, twórcza praca. Podsumowując, e-portfolio jest ciekawą metodą wzbogacającą efektywność nauczania i uczenia się, również na platformie OLAT.

Bibliografia

Netografia

INFORMACJE O AUTORZE

EWA PALKA

Autorka jest adiunktem w Pracowni Edukacyjnych Zastosowań Informatyki na Wydziale Studiów Edukacyjnych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jej zainteresowania naukowe dotyczą dydaktyki informatyki oraz wykorzystania problemów algorytmicznych w kształtowaniu myślenia.

 

Informacje o artykule

W wersji drukowanej czasopisma artykuł znajduje się na s. 38-45.

pdf pobierz artykuł w wersji PDF

pdf abstract in English

Jak cytować

Ewa Palka, Realizacja metody e-portfolio na platformie OLAT, „e-mentor” 2014, nr 1 (53), s. 38-45, http://www.e-mentor.edu.pl/artykul/index/numer/53/id/1075.

Komentarze

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

dodaj komentarz dodaj komentarz

Przypisy

1 OLAT - Your Open Source LMS, olat.org/. [27.09.2013]; OLAT 7.6 - User Manual, University of Zurich, olat.org/images/ola.... [27.09.2013]; E. Palka, Platforma OLAT jako narzędzie zdalnej edukacji - cz. I, „e-mentor” 2010, nr 2 (34), s. 38-41, www.e-mentor.edu.pl.... [12.01.2014]; E. Palka, Platforma OLAT jako narzędzie zdalnej edukacji - cz.II, „e-mentor” 2010, nr 3 (35), s. 36-42, www.e-mentor.edu.pl.... [12.01.2014]; E. Palka, Blog jako narzędzie dydaktyczne na platformie OLAT, „e-mentor” 2011, nr 3 (40), s. 30-36, www.e-mentor.edu.pl.... [12.01.2014].

2 ePortfolio, siloe.slask.pl/e-po.... [27.09.2013].

3 E. Heinrich, M. Bhattacharya, R. Rayudu, Preparation for life long learning Rusing ePortfolios, „European Journal of Engineering Education” 2007, Vol. 32, No. 6, pp. 653-663.

4 A. Garthwait, J. Verrill, E-portfolios: Documenting student progress. „Science and Children” 2003, Vol. 40, No. 8, pp. 22-27.

5 Y. Gulbahar, H. Tinnmaz, Implementing project-based learning and e-porfolio assessment in understanding course, „Journal of Research onTechnology in Eduction” 2006, Vol. 38, No. 3, pp. 309-327.

6 ePortfolio, www.eportfolio.enau.... [27.09.2013].

7 K. Smith, H. Tillema, Clarifying different types of portolio use, „Assessment and Evaluation in Higher Education” 2003, Vol. 28, No. 6, pp. 625-648.

8 J. Ahn, Electronic portfolios: Blending technology, accountability and assessment”, „The Journal Magazine”, 04.01.2004, thejournal.com/Arti.... [30.12.2013].

9 Australian ePortfolio Project, www.eportfoliopract.... [20.12.2013].

10 St. Olaf College, wp.stolaf.edu/. [20.12.2013].

11 FRINQ ePortfolio Guide, www.pdx.edu/unst/ep.... [12.12.2013].

12 Universitaet Zurich, www.uzh.ch/index.ht.... https://www.olat.uzh.ch/olat/dmz, [12.12.2013].

13 M. McNeill, A. Cram, Evaluating E-portfolios for university learning: Challenges and Opportunities, ASCILITE 2011, conference proceedings, Wrest Point, Australia, 4-7.12.2011.

14 Aktualna wersja platformy OLAT została opublikowana pod koniec października 2012 roku (wersja 7.6.0). Moduł portfolio dostępny jest od wersji 7.1.