AAA

Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności - recenzja

Zofia Szarota

Recenzja

Pedagogika społeczna w toku 150 lat swego rozwoju naukowego wypracowała własną rozbudowaną teorię i zgromadziła ogromną bibliografię, jednak odczuwalny był brak aktualnych podręczników, systematyzujących i syntetyzujących jej dorobek. Szeroko kolportowane niegdyś prace A. Kamińskiego i R. Wroczyńskiego, bardzo popularne w PRL-u, są już nieaktualne - zachowały jedynie wartość historyczną. Podręcznik o powszechnym zasięgu - Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, zredagowany przez T. Pilcha i I. Lepalczyk1, wydany został w latach 90. XX wieku, zatem kilka analizowanych w nim zagadnień zdecydowanie wymaga aktualizacji. Z kolei podręcznikowe opracowania S. Kawuli, z powodu niskich nakładów i wadliwej dystrybucji, nie docierają zapewne do szerszego grona odbiorców. To samo dotyczy szeregu wybitnych reprezentantów tej nauki, których dzieła mają, niestety, zasięg lokalny. Dlatego też środowisko pedagogów społecznych, a także reprezentanci nauk współpracujących, z dużymi nadziejami powitali dwie najnowsze publikacje o charakterze podręcznikowym. Pierwszą z nich było bardzo obszerne i doskonałe merytorycznie opracowanie (z lat 2006-2007), stworzone pod kierunkiem E. Marynowicz-Hetki2. Praca zawiera teksty teoretyczne, poruszające aktualne problemy o charakterze ściśle naukowym (zwłaszcza tom 1.), niestety o dużym stopniu trudności, a więc przeznaczone dla teoretyków i nauczycieli akademickich. Z uznaniem należy więc odnotować pojawienie się w 2008 r. drugiego nowego podręcznika z zakresu pedagogiki społecznej, w pełni dostosowanego do potrzeb i percepcji studentów pedagogiki oraz szeroko pojętych nauk społecznych.

Pedagogika społeczna ma niezwykle szerokie spektrum zainteresowań, rozległy przedmiot i teren badań. Jej rozważania koncentrują się na środowiskowych aspektach procesu wychowania i socjalizacji w perspektywie pełnego cyklu życia człowieka. Istotne dla niej, jako nauki stosowanej, są funkcje: profilaktyczna i kompensacyjna. Należy podkreślić także znaczenie i miejsce teorii pracy socjalnej w dorobku pedagogiki społecznej. Łączy się z tym zagadnienie opieki i wsparcia społecznego. Ważną kwestią są również ścisłe związki pedagogiki społecznej z realiami teraźniejszości, gdyż bez odniesienia do problemów współczesnego świata niemożliwe jest jej uprawianie. Odniesienia te można znaleźć w podręczniku pt. Pedagogika społeczna w obliczu realiów codzienności. Praca ukazała się w serii wydawniczej Pedagogika wobec współczesności Wydawnictw Akademickich i Profesjonalnych - jej autorem jest profesor Andrzej Radziewicz-Winnicki, który ma w swym dorobku m.in. redakcję pracy pt. Pedagogika społeczna u schyłku XX wieku3.

Walorem omawianego podręcznika jest jasność wywodu. Trudne treści, dowodzące erudycji autora, zostały przedstawione w klarowny i zrozumiały dla typowego odbiorcy sposób, a styl jego wypowiedzi jest elegancki i przystępny. Zaletą podręcznika jest także jego wyraźna, przejrzysta i logiczna struktura. Został on podzielony na części, rozdziały i podrozdziały. Każda z części posiada wprowadzenie, w którym autor prezentuje syntetycznie ujęte tezy dalszych wywodów, zaś rozdziały kończą się pytaniami sprawdzającymi, dzięki którym czytelnik może się upewnić, czy właściwie zrozumiał treść wywodu. W każdym rozdziale podana jest też literatura przedmiotu - podstawowa i uzupełniająca analizowane kwestie (bibliografia z imponującą liczbą pozycji została zebrana także na końcu książki). Pracę wieńczy przydatny słownik, zawierający najważniejsze pojęcia oraz indeks osób cytowanych i przywoływanych.

Tytuł podręcznika wyraźnie wskazuje na usytuowanie tych rozważań w najbliższym środowisku współczesnego człowieka oraz przekierowuje tradycyjną myśl pedagogiczną w stronę wsparcia społecznego, emancypacynej roli pedagogiki społecznej.

W części I autor charakteryzuje uprawianą przez siebie dyscyplinę naukową - przedstawia jej historię, prekursorów, kierunki dotychczasowych badań. Zaprezentowane sylwetki wybitnych naukowców dają wgląd w początki pedagogiki społecznej - ukazują jej przeobrażenia, kierunki eksploracji, teren badań.

Część II dedykowana jest zmianie społecznej. Opisano ją w perspektywie wybranych zjawisk: urbanizacji, globalizacji, ubóstwa, traumy, marginalizacji i wykluczenia społecznego oraz modernizacji tradycyjnych społeczności i społeczeństw, ponowoczesności.

Część III dotyczy rozważań metodologicznych, opisanych z perspektywy kilku ostatnich dekad, a także rozwoju pedagogiki społecznej i jej powiązań z innymi naukami społecznymi. Autor słusznie sugeruje równorzędność strategii pozytywistycznych i humanistycznych, wdrażanych do badań naukowych. Myślę, że rozdział ten mógłby stać się inspiracją do podjęcia dyskusji nad tożsamością metodologiczną analizowanej dyscypliny naukowej i przyczynkiem do powstania podręcznika traktującego o metodologii pedagogiki społecznej.

W części IV analizowane są zagadnienia związane z normalizacją społeczną. Autor pisze w niej o społeczeństwie obywatelskim, partycypacji społecznej i kapitale społecznym. Przygląda się przeobrażeniom przestrzeni społecznej, przechodząc od modelu społeczeństwa industrialnego do modelu społeczeństwa ponowoczesnego. Skupia się na procesach socjalizacji i identyfikacji, podpowiadając strategie wychowawcze. Obserwuje kręgi i instytucje społeczne pełniące rolę wychowawczą. Pisze o emancypacji społecznej oraz aktywizowaniu społeczności lokalnych w kontekście rehabilitacji społecznej - jego rozważaniom przyświeca myśl o psychospołecznym wymiarze trudnej adaptacji jednostki do warunków społeczeństwa postindustrialnego.

Rekomendowany podręcznik stanowi kompendium najważniejszych zagadnień podejmowanych przez nauki społeczne. Zastosowane kryteria wyboru problemów i koncepcja ich analizy - od historii do współczesności - mają charakter autorski. Książka zawiera wiele cytowań, co jest jej zaletą, gdyż dzięki temu czytelnik ma możliwość skonfrontowania tych opinii, a następnie wypracowania własnych strategii rozwiązywania problemów zawodowych. Można postawić zarzut, że podręcznik pomija wiele wątków eksplorowanych współcześnie przez pedagogów społecznych, ale należy pamiętać, że dobór treści w tego typu opracowaniach musi być zawężony do obszaru kwestii najistotniejszych w opinii autora.

Jestem przekonana, że książka spotka się z bardzo dużym zainteresowaniem czytelników, studentów, ich nauczycieli, a także praktyków zajmujących się zawodowo pedagogiką społeczną.

INFORMACJE O AUTORZE

ZOFIA SZAROTA

Autorka jest pracownikiem naukowym Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, a od roku akademickiego 2007/2008 wykładowcą chrzanowskiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku. W kręgu jej zainteresowań badawczych znajduje się andragogika oraz gerontologia społeczna i oświatowa. W swoim dorobku naukowym ma kilkadziesiąt publikacji, w tym dwie monografie o tematyce gerontologicznej. Jest członkiem zarządu Akademickiego Towarzystwa Andragogicznego.

 

Komentarze

Nie ma jeszcze komentarzy do tego artykułu.

dodaj komentarz dodaj komentarz

Przypisy

1 T. Pilch, I. Lepalczyk, Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie, Wydawnictwo Akademickie "Żak", Warszawa 1993.

2 E. Marynowicz-Hetka(red.), Pedagogika społeczna, PWN, Warszawa 2007, t.1 i 2.

3 Tenże (red.), Pedagogika społeczna u schyłku XX wieku (zagadnienia wybrane), Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 1992.