Wprowadzenie

Szybki rozwój internetu spowodował powstanie rzeczywistości wirtualnej - a w niej nowych formy działalności zawodowej. Jedną z nich jest telepraca. Telepraca stwarza nowe możliwości zatrudnienia dla ludzi, którzy mają problemy z aktywnym uczestnictwem w rynku pracy. Z drugiej strony należy pamiętać o tym, że rynek pracy na odległość w naszym kraju jest ciągle słabo rozwinięty. Nadzieje na zmianę tej sytuacji wzbudza projekt zmian w "Kodeksie pracy", który zakłada wprowadzenie nowej formy zatrudnienia - telepracy.

Stan obecny

Telepraca jako forma zatrudnienia jest popularna w wielu krajach. W Stanach Zjednoczonych i w Europie na odległość pracuje po 40 milionów osób. Wśród krajów europejskich w zatrudnianiu telepracowników przodują kraje skandynawskie (w których w ten sposób zatrudniona jest prawie co piąta osoba) oraz Belgia i Holandia. Średni poziom zatrudnienia telepracowników w krajach UE to 11%. W Polsce telepracownicy stanowią 1% zatrudnionych¹. Z powyższego wynika, iż sytuacja telepracy w naszym kraju znacznie odbiega od sytuacji w innych krajach Unii Europejskiej. Przyczyny tego stanu rzeczy mogą być następujące:

• brak uregulowań prawnych w Kodeksie pracy, co powoduje wiele wątpliwości podczas podpisywania umów o zatrudnienie w formie zdalnej;
• niechęć niektórych pracodawców do pracy na odległość, gdyż uważają, że pracownik pozbawiony ich kontroli będzie mniej wydajny;
• obawy pracowników, związane z swoistym wykluczeniem społecznym związanym z brakiem bezpośrednich kontaktów ze współpracownikami;
• mało ciekawych ofert telepracy, szczególnie w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji;
• część osób świadczących pracę na odległość podpisuje umowy cywilne (umowa o dzieło, umowa zlecenie), w wyniku tego nie są objęci uregulowaniami Kodeksu pracy.

Rodzaje telepracy

Telepraca jako elastyczny sposób realizacji czynności zawodowych, możliwy dzięki wykorzystaniu technologii ICT, mający na celu całkowitą lub częściową eliminację podróży do firmy² może przybierać różny charakter organizacji pracy.
W związku z tym wyróżniamy następujące formy telepracy:

• wykonywana w domu, a jej wyniki są przesyłane do firmy np. za pośrednictwem internetu;
• mieszana, w tej sytuacji pracownik może wykonywać swoją pracę przemiennie w kilku miejscach: dom, telecentrum, firma klienta, pracodawca;
• świadczona poza miejscem zamieszkania, pracownik wykonuje swoją pracę poza siedzibą firmy, w miejscu przeznaczonym do telepracy - telecentrum³.

Najpopularniejsze zawody

Wielu osobom w naszym kraju telepraca kojarzy się przede wszystkim z telemarketingiem, akwizycją oraz informacją telefoniczną. Jednak rzeczywistość jest inna, gdyż w ramach telepracy można wykonywać wiele zawodów, do najważniejszych grup należą:

• praca nad słowem, obrazem, dźwiękiem,
• wolne zawody: artyści, pisarze, dziennikarze, architekci,
• graficy komputerowi, tworzenie stron WWW, programowanie
• działalność marketingowa, telemarketing, badania rynku, copywriting,
• usługi księgowe, prawnicze, doradztwo⁴.

Telepracownicy mogą wykonywać różne zawody, najpopularniejsze to: informatyk, programista, administrator stron WWW, doradca finansowy, agent nieruchomości, grafik, architekt, dziennikarz, księgowy, audytor, tłumacz, korektor, przedstawiciel handlowy. Jednak lista zawodów, które można wykonywać w systemie pracy zdalnej nie jest zamknięta, gdyż wraz z rozwojem sektora ICT pojawia się zapotrzebowanie na nowych specjalistów.

Należy zwrócić uwagę na fakt, iż wykonywanie telepracy wymaga posiadania specyficznych cech przez pracownika, takich jak: samodyscyplina, obowiązkowość, nastawienie za zadania, umiejętność organizacji czasu, systematyczność.

Telepraca - dogodna forma zatrudnienia

Zatrudnienie na odległość może zainteresować każdego pracownika, jednak są grupy, dla których jest to forma zatrudnienia szczególnie korzystna:

• niepełnosprawni - dzięki pracy w domu unikają konieczności pokonywania barier architektonicznych, geograficznych i innych, w ten sposób mogą w pełni uczestniczyć w życiu zawodowym⁵,
• rodzice wychowujący dzieci - system telepracy ułatwia pogodzenie pracy zawodowej z opieką nad dziećmi,
• mieszkańcy małych miejscowości - mają możliwość zatrudnienia w firmach z innych regionów.

Telepraca w świetle proponowanych zmian w Kodeksie pracy

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przygotowało projekt zmian w Kodeksie pracy, które dotyczyły również wprowadzenia pojęcia telepracy oraz określenia zasad świadczenia tej formy zatrudnienia. W Sejmie odbyło się pierwsze czytanie (w dniu 23 maja 2007 r.) projektu tej ustawy. Zakładane zmiany wprowadzają różne formalności:

• wprowadzenie telepracy będzie wymagało akceptacji wszystkich związków zawodowych działających w firmie,
• z inicjatywą zmiany formy zatrudnienia na telepracę może wystąpić pracodawca lub pracownik, zarówno w chwili zawierania umowy o pracę, jak również w trakcie trwania zatrudnienia,
• pracodawca nie powinien odmówić prośbie pracownika, jeżeli wykonywana praca nie wymaga bezwzględnej obecności pracownika w firmie,
• w ciągu trzech miesięcy pracownik może zrezygnować z telepracy i wrócić do poprzedniej formy zatrudnienia,
• pracodawca będzie zobowiązany do dostarczenia pracownikowi ubezpieczonego sprzętu niezbędnego do pracy oraz do pokrycia kosztów związanych z instalacją, serwisem, eksploatacją oraz konserwacją tego sprzętu, w przeciwnym wypadku pracownikowi należy się dodatek w wysokości co najmniej połowy minimalnego wynagrodzenia,
• pracodawca będzie musiał wyznaczyć osobę odpowiedzialną za kontakty z telepracownikiem,
• telepracownik posiada takie same prawa i obowiązki, okres wypowiedzenia, wynagrodzenie, prawo do premii, szkoleń i możliwość awansu,
• osoby pracujące w domu nie będą mogły korzystać z ulgi internetowej⁶.

Podsumowanie

Rozwój nowych technologii oddziałuje na różne dziedziny naszego życia, dotyczy to także działalności zawodowej. Na rynku pracy dostrzegamy dwie tendencje: powstającą nowe zawody, związane z rozwojem narzędzi teleinformatycznych oraz następuje zwiększenie znaczenia pracy na odległość.

Telepraca stanowi dogodną formę zatrudnienia dla wielu ludzi, gdyż charakteryzuje się dużą elastycznością realizacji zadań oraz brakiem konieczności dojazdów do pracy. Z punktu widzenia pracodawcy korzystne jest to, że zatrudniając telepracowników można ograniczyć powierzchnię biurową, co wiąże się z obniżeniem kosztów działalności firmy.

Problemem jest nadal brak uregulowań prawnych telepracy w naszym kraju, w efekcie udział telepracowników wśród ogółu zatrudnionych jest - w porównaniu z innymi krajami UE - bardzo niski. Proponowane zmiany w Kodeksie pracy to krok dobrym kierunku. Można oczekiwać, iż przyczynią się one do tego, że rynek pracy w Polsce będzie bardziej otwarty, co stworzy nowe możliwości dla ludzi, którzy mają różne problemy z realizacją swoich planów zawodowych.

Bibliografia

• J. Ćwiek, Telepraca doczeka się rządowych regulacji. Ministerstwo Pracy przygotowało projekt ustawy o pracy nadległość, "Gazeta Wyborcza" z dn. 26.10.2006.
• M. Janiec, T. Czerniak, W. Kreft, R. Piontek, Prowadzenie działalności biznesowej z zastosowaniem telepracy - poradnik, PARP, Warszawa 2006.
• A. Kampa, G. Gołda, E-learning i telepraca w kształceniu i rehabilitacji osób niepełnosprawnych, [w:] J. Kisielnicki (red.), VI Konferencja Uniwersytet wirtualny: model, narzędzia, praktyka, Wydawnictwo PJWSTK, Warszawa 2007.
• J.M. Nilles, Telepraca. Strategie kierowania wirtualną załogą, NWT, Warszawa 2003.

Netografia

• D. Karp, Jesteśmy na szarym końcu, czyli o telepracy w Polsce, http://praca.gazeta.pl/gazetapraca/1,74785,4129794.html, [24.05.2007].
• A. Kozera, Telepracownik ma te same prawa, co etatowiec, http://www.dziennik.pl/Default.aspx?TabId=97&ShowArticleId=45664, [31.05.2007].
• http://di.com.pl/news/16568,Telepracownicy_straca_prawo_do_internetowej_ulgi.html, [24.05.2007].
• Perspektywy rozwoju telepracy w Polsce. Raport z badania jakościowego,[online], Sopot-Warszawa 2005, s. 4-5, http://www.telepraca-efs.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=66, [24.05.2007].
• http://www.telepraca-efs.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=43&Itemid=66, [24.05.2007].